Όλοι μπορούμε να πούμε με ευκολία ότι έχουμε ιδανικά και αξίες για τις οποίες θέλουμε να παλέψουμε. Αυτό είναι το εύκολο κομμάτι. Το δύσκολο είναι να πούμε μέχρι που θα φτάναμε για αυτές τις αξίες; Θα αντέχαμε τον ανελέητο πόλεμο, τις συκοφαντίες, τις πλεκτάνες, τις αδικίες και τις προσωπικές απώλειες; Αυτή η τελευταία είναι καλύτερη ερώτηση. Μας υπενθυμίζει ότι οι αξίες έχουν κόστος. Δεν είναι μόνο ωραία ποστάκια στο facebook, κείμενα σαν αυτό εδώ, συγκεντρώσεις που θα ανεβάσουμε στο instagram και συνθήματα. Αυτά είναι ο “ακτιβισμός” των social media που δεν είναι απαραίτητα κακός αλλά δεν είναι και τίποτα τρομερό. Ο πραγματικός αγώνας κρίνεται στον ιδρώτα, στα δάκρυα και στο αίμα.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν λες και γεννήθηκε αποφασισμένος να υπηρετήσει τις αξίες του. Το 1776 γεννήθηκε στην Κέρκυρα ένας άνθρωπος που θα έμενε στην ιστορία όχι μόνο λόγω των μεγάλων επιτευγμάτων του αλλά και λόγω του ήθους του. Ένας άνθρωπος που είχε αποφασίσει να φτάσει ως το τέρμα για αυτά που πίστευε και πότισε την Ελλάδα με τον ιδρώτα, τα δάκρυα και στο τέλος με το αίμα του.

Αρχίζοντας: remember the name

Ο Ιωάννης ήταν το έκτο παιδί στην οικογένεια Αντωνίου Μαρία Καποδίστρια. Στον πατέρα του, δικηγόρο και πολιτικό της εποχής, έτρεφε βαθιά εκτίμηση και τον συμβουλευόταν τακτικά για τις δύσκολες αποφάσεις που έπρεπε να πάρει. Η μητέρα του Διαμαντίνα Γονέμη, που ήταν κυπριακής καταγωγής, του εμφύσησε την βαθιά ορθόδοξη πίστη την οποία θα έχει στήριγμα και οδηγό για την υπόλοιπη ζωή του.

Ο Καποδίστριας σπούδασε Φιλοσοφία, Ιατρική και Νομική στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας. Όταν επέστρεψε στην Κέρκυρα το 1797, αποφάσισε να ασκήσει το λειτούργημα του γιατρού «γιατί επιθυμούσε να θέσει τον εαυτό του στην ανακούφιση της ανθρώπινης δυστυχίας». Μάλιστα, επειδή οι συμπατριώτες του προφανώς ήταν πάμφτωχοι, εργαζόταν αφιλοκερδώς. Δύο χρόνια μετά του ανατέθηκε η διοίκηση του στρατιωτικού νοσοκομείου.

Το 1801 τα Επτάνησα αυτονομούνται και ο Καποδίστριας γίνεται στα 25 του ένας από τους δύο διοικητές της Ιονίου Πολιτείας. Κάπου εδώ έχουμε την πρώτη πολιτική επιτυχία του Καποδίστρια όταν απέτρεψε την εξέγερση της Κεφαλονιάς, σταμάτησε την εμφύλια διαμάχη και αποκαταστάθηκε η τάξη. Φτιάχνει ένα δημοκρατικότερο Σύνταγμα και διορίζεται όμοφωνα από την Γερουσία της Ιονίου Πολιτείας, Γραμματέας της Επικρατείας. Στη θητεία του αυτή αναδιοργανώνει τη διοίκηση και δίνει μεγάλη έμφαση στην εκπαίδευση, που θα είναι πάντα ο καημός του.

Το 1807 του αναθέτουν την οργάνωση της Λευκάδας που απειλούσε με κατάληψη ο Αλή Πασάς. Τώρα ο Καποδίστριας δείχνει ΚΑΙ στρατιωτικές- οργανωτικές ικανότητες. Οργάνωσε τα οχυρωματικά έργα, ίδρυσε εθελοντικά σώματα, εμψύχωσε και πειθάρχησε τον πληθυσμό. Στη Λευκάδα θα γνωρίσει και τους γνωστούς οπλαρχηγούς Κολοκοτρώνη, Μπότσαρη, Νικηταρά και Ανδρούτσο.

Κάνοντας πράματα και θάματα στην ιατρική, στην πολιτική και στη στρατιωτική οργάνωση,  τον εντοπίζει η σκάουτινγκ ομάδα του Αλεξάνδρου Α’, του τσάρου της Ρωσίας…

💡Fun Fact:  Ο Καποδίστριας ερωτεύτηκε μια φορά στη ζωή του, την Ρωξάνδρα Στούρτζα, μια Ελληνίδα από πολύ πλούσια οικογένεια που έφτασε να γίνει κυρία των τιμών στην αυλή του τσάρου. Ο Καποδίστριας έχοντας επίγνωση ότι η ζωή του απαιτεί αφοσίωση, σκληρή δουλειά, διαρκές τρέξιμο και… ρίσκο, θυσίασε την προοπτική να κάνει οικογένεια και παρόλο που στα γράμματα μεταξύ αυτού και την Ρωξάνδρας φαίνονται καθαρά τα αισθήματά τους, την ενθάρρυνε να παντρευτεί κάποιον άλλο. Η Ρωξάνδρα συνέχισε να του γράφει και μετά τη δολοφονία του, για δική της εσωτερική της ανάγκη. Στα περισσότερα, ευχόταν να τον συναντήσει σύντομα στον ουρανό.

Ξεχωρίζοντας: το wonderkid της διπλωματίας

Τον Ιανουάριο του 1809 μπαίνει στη διπλωματική υπηρεσία της Ρωσίας μετά από πρόσκληση του τσάρου. Και εδώ αρχίζει να μπαίνει πολύ δυνατά ο Ιωάννης.

Διορίζεται εκπρόσωπος της Ρωσίας στην Ελβετία όπου βασική αποστολή του είναι να απαλλαγεί η χώρα από την επιρροή του Ναπολέοντα (είχαμε και αυτόν τον τρελάκια τότε).  Πέρα από το ότι την ολοκληρώνει επιτυχώς και θεσπίζεται η ουδετερότητα της Ελβετίας, αναλαμβάνει και φτιάχνει ένα νέο ομοσπονδιακό πολιτειακό σύνταγμα, το πιο δημοκρατικό που είχε δει η Ευρώπη, και ενώνει επιτυχώς τα διάφορα καντόνια. Το ίδιο σύνταγμα που έφτιαξε ο Καποδίστριας τότε, ισχύει μέχρι σήμερα στην Ελβετία και κάθε χρόνο καταθέτουν στεφάνια στο σπίτι του στην παλιά πόλη της Γενεύης. Φυσικά, δεν έχει ξεχάσει ότι πάνω απ’όλα εργάζεται για την Ελλάδα και τους Έλληνες και δραστηριοποιείται παράλληλα για τη μετάδοση του φιλελληνισμού και την οικονομική στήριξη του αγώνα.

Τώρα φτάνουμε στο Συνέδριο της Βιέννης, συνέδριο σταθμός για την ευρωπαϊκή ιστορία. Η παρουσία του Καποδίστρια είναι καταλυτική και σώζει από διαμελισμό και πτώχευση την ηττημένη Γαλλία. Επειδή όμως, όπως είπαμε και πριν, ο Καποδίστριας δεν αρκείται στις προσωπικές του συγκλονιστικές επιτυχίες αλλά έχει διαρκώς στο νου του την πατρίδα του, ιδρύει τη Φιλόμουσο Εταιρεία για να βοηθήσει του νεαρούς Έλληνες να σπουδάσουν. Μετά από λίγο, πετυχαίνει να αποκτήσει η Ιόνιος Πολιτεία σύνταγμα, ένοπλες δυνάμεις, κυβέρνηση και σημαία.

💡Fun Fact: Άγνωστη σελίδα στο έργο της ζωής του Καποδίστρια αποτελούν οι πολύχρονες προσπάθειές του, στα διάφορα συνέδρια της Ευρώπης, για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής των μαύρων και την κατάργηση του δουλεμπορίου στις ακτές της Αφρικής. Κανένας φυσικά δεν τον άκουσε όταν τα λεγε για να μην θιγούν τα συμφέροντά τους αλλά 54 χρόνια μετά τον θάνατό του (!) συνειδητοποίησαν ότι είχε δίκιο.

Μετά τις μεγάλες διπλωματικές επιτυχίες του, ο τσάρος τον έχρισε Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας από το 1816 μέχρι το 1822. Πέρα από τις υποχρεώσεις της θέσης του, εξακολουθεί να παλεύει για τη γενέτειρά του και όλη την Ελλάδα. Το 1819 πηγαίνει στο Λονδίνο για να πείσει – ανεπιτυχώς – την βρετανική κυβέρνηση να μετριάσει το αυταρχικό καθεστώς που είχε επιβάλει στα Ιόνια Νησιά (είχαν περάσει στον ασφυκτικό έλεγχο της Μ.Βρετανίας).

Τα πράγματα όμως πλέον ήταν δύσκολα. Με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης δεν μπορούσε πλέον να μην έρθει σε ρήξη με τον τσάρο Αλέξανδρο που δεν ήθελε καμία επανάσταση στην Ευρώπη που θα διαταράξει το status quo (ο τελευταίος είχε πλέον ενστερνιστεί την άποψη του Μέτερνιχ). Έτσι ο Καποδίστριας, μετά από πολλές μάχες σε διάφορα συνέδρια, διαφωνεί ανοιχτά με τον τσάρο και παραιτείται από το αξίωμά του. Βάδισε τον δρόμο που πίστευε ως τίμιο απέναντι στον βασικό σκοπό της ζωής του. Δεν υπήρξε καρεκλοκένταυρος αλλά απαρέγκλιτα προσηλωμένος στην απελευθέρωση της πατρίδας του. Διάλεξε την «έντιμη πορεία» του χρέους.

💡Fun Fact: Σε όλες αυτά τα συνέδρια στην Ευρώπη υπάρχει και ο αυστριακός καγκελάριος Μέτερνιχ. Ο Μέτερνιχ ήταν ας πούμε η νέμεσις του Καποδίστρια. Περισσότερο ο Μέτερνιχ μισούσε τον Καποδίστρια παρά το αντίθετο. Οι δυό τους βρισκόντουσαν διαρκώς σε σύγκρουση, πρωτοφανή σε ένταση, και έγραψαν ιστορία. Ο πανίσχυρος καγκελάριος πίστευε ότι πρέπει να καταπνίγεται κάθε επαναστατικό κίνημα και ήταν γνωστός μισέλληνας (όπως και ο θαυμαστής του, ο Κίσινγκερ). Ο Καποδίστριας τον κόντραρε συνεχώς προσπαθώντας να εξασφαλίσει την επιτυχία της ελληνικής επανάστασης αλλά και το δίκαιο των αδυνάτων. Επίσης, ο Καποδίστριας ήταν πάντοτε υπό παρακολούθηση από τις αυστριακές μυστικές υπηρεσίες και υπάρχουν αναφορές ακόμα και για γυναίκες – πράκτορες που είχε στείλει ο Μέτερνιχ για να αποπλανήσουν τον Καποδίστρια. Έλα όμως που παρά τον ήπιο χαρακτήρα του, δε μάσαγε μία ο Ιωάννης. Ο Μέτερνιχ ομολόγησε:

«Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται, είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος. Και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας»!

Επιστρέφοντας: κυβερνήτης εν ώρα χάους

Μετά την παραίτησή του από το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας το 1822, ο Ιωάννης Καποδίστριας εγκαταστάθηκε στη Γενεύη, όπου αφιερώθηκε στη στήριξη της Ελληνικής Επανάστασης. Οργάνωσε φιλελληνικές επιτροπές, συγκέντρωνε οικονομική βοήθεια και εφόδια για τους αγωνιστές και πρόσφυγες, και παράλληλα προωθούσε διπλωματικά το Ελληνικό Ζήτημα στην Ευρώπη. Χάρη στο κύρος και τις προσπάθειές του, η Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827 τον εξέλεξε Κυβερνήτη της Ελλάδας.

Όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας έφτασε στην Ελλάδα το 1828, βρήκε μια χώρα κατεστραμμένη. Οι πόλεις και τα χωριά ήταν ερειπωμένα, η γεωργία παραμελημένη και ο πληθυσμός φτωχός και εξαθλιωμένος. Δεν υπήρχε οργανωμένη διοίκηση, ούτε τακτικός στρατός· επικρατούσαν διχόνοιες, τοπικές φατρίες και ανταγωνισμοί ανάμεσα στους καπετάνιους και τους προκρίτους. Το κράτος δεν είχε οικονομικούς πόρους, ενώ οι πρόσφυγες και τα ορφανά του πολέμου πολλαπλασίαζαν την κοινωνική δυστυχία.

Συγκλονιστική είναι η περιγραφή του ιδίου: «Είδα πολλά εις την ζωή μου αλλά σαν το θέαμα όταν έφτασα εδώ στην Αίγινα δεν είδα παρόμοιο ποτέ και εύχομαι κανένας να μην το ιδεί. Ζήτω ο Κυβερνήτης, ο Σωτήρας μας, ο Ελευθερωτής μας! Φώναζαν γυναίκες αναμαλλιάρες, άνδρες με λαβωματιές πολέμου, ορφανά, κατεβασμένα από τις σπηλιές. (…) Η γη εβρέχετο από τα δάκρυα … Ανατρίχιαζα, μου έτρεμαν τα γόνατα, η φωνή του λαού μού έσχιζεν την καρδιά μου.  Μαυροφορεμένες, γέροντες, μου ζητούσαν να αναστήσω τους πεθαμένους τους, μανάδες μου έδειχναν τα παιδιά τους και μου έλεγαν να τα ζήσω, και ότι δεν τους απέμειναν παρά εκείνα και εγώ…».

Είχε δεχθεί «τον ουρανόθεν επικαταβαίνοντά προς αυτόν σταυρόν», ήξερε πολύ καλά ότι τον περιμένει ένας Γολγοθάς και στο τέρμα τον περιμένει το μαρτύριο.

Παρ’όλα αυτά, σήκωσε μανίκια και έπιασε δουλειά.

Μέσα σε αυτό το χάος ο Καποδίστριας κλήθηκε να βάλει τάξη και να βάλει τις βάσεις για τη δημιουργία οργανωμένου ελληνικού κράτους.

  • Νόμισμα: Εισήγαγε τον Φοίνικα (1829), το πρώτο εθνικό νόμισμα.
  • Διοίκηση: Οργάνωσε κεντρική διοίκηση και χώρισε τη χώρα σε επαρχίες.
  • Στρατός & Άμυνα: Δημιούργησε τακτικό στρατό και ίδρυσε το πρώτο στρατιωτικό σχολείο (Σχολή Ευελπίδων).
  • Δικαιοσύνη: Θέσπισε νέο δικαστικό σύστημα και συνέστησε δικαστήρια.
  • Παιδεία: Ίδρυσε αλληλοδιδακτικά σχολεία, το Κεντρικό Σχολείο Αίγινας και το Ορφανοτροφείο Αίγινας (που λειτουργούσε και ως τεχνική – επαγγελματική σχολή).
  • Οικονομία – Γεωργία: Προώθησε καλλιέργειες (π.χ. πατάτας), έφερε γεωπόνους και οργάνωσε γεωργικές σχολές.
  • Υποδομές: Ενίσχυσε τη ναυτιλία, ίδρυσε εθνικά εργαστήρια και σιταποθήκες.

Ταυτόχρονα είχε πάρει χαμπάρι ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις μας ήθελαν σε καθεστώς ομηρίας αλλά με επιδέξιους χειρισμούς κατόρθωσε να απελευθερώσει την Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα, καθώς και να τις βάλει να συμφωνήσουν να επεκταθούν τα βόρεια σύνορά μας.

Επειδή όμως δεν μπορούσε να ικανοποιήσει ταυτόχρονα όλα τα αιτήματα – θέλαμε τον Σουπερμαν βλέπεις – και καθυστερούσε τη διεξαγωγή των εκλογών μέχρι να μπορέσει να μαζέψει τα ασυμμάζευτα, σχηματίστηκε αντιπολίτευση κατά του Καποδίστρια. Είχε αρχίσει ήδη να φαίνεται πάλι το τραγικό πάθος των Ελλήνων διαχρονικά, η διχόνοια.

Η «πατροκτονία» όπως την ονόμασε ο Κανάρης, συνέβη στις 5:35 στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831, έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα όπου πήγαινε να εκκλησιαστεί, από τους Μαυρομιχαλαίους. Τους δολοφόνους τους λιντσάρισε ο κόσμος αμέσως μετά…

Κλείνοντας: «δε ζει ο άνθρωπος, ζει το έργο του»

Αυτός ήταν ο Καποδίστριας.

Ένας άνθρωπος με βαθιά ορθόδοξη πίστη, dedicated πατριωτισμό, ήθος, αποφασιστικότητα, πρωτοφανή διπλωματική επιδεξιότητα και καθολικά αναγνωρισμένες οργανωτικές ικανότητες.

Δε γούσταρε τις χρυσοποίκιλτες αίθουσες αλλά τα μικρά ξωκλήσια. Δεν έχτισε καμιά σπιταρόνα αλλά έμενε σε ένα μικρό διαμέρισμα για να συμπάσχει με τον λαό του. «Όταν βεβαιωθώ ότι ουδέν Ελληνόπουλο πεινά, τότε ίσως θα δεχτώ έναν οβολό».  Είχε αριστοκρατική εμφάνιση αλλά δύσκολα θα έβρισκες άνθρωπο που πάλεψε περισσότερο υπερ των αδυνάτων. Μπήκε στα πολιτικά και διπλωματικά παιχνίδια όντας απόλυτα έντιμος την ώρα που όλοι παίζαν βρώμικα. Δεν την κοπάνησε αλλά δέχτηκε αγόγγυστα το μαρτύριο και προχώρησε αποφασισμένος να δώσει τη ζωή του ξέροντας ότι στο τέλος τον περιμένει η αχαριστία. Το πίστευε αυτό που είχε γράψει «δε ζει ο άνθρωπος, ζει το έργο του».

 

Για να ξέρουμε πάνω σε τι χώμα πατάμε. Ακόμα και αν μόνο τον Καποδίστρια είχε βγάλει αυτός ο τόπος, πάλι θα’ ταν άγιος τόπος.

 

Σημείωση

Προσωπικά περιμένω με μεγάλη ανυπομονησία τη νέα ταινία του Γιάννη Σμαραγδή για τον Καποδίστρια που θα βγει σύντομα στους κινηματογράφους. Όταν βγει ελπίζω όλοι μας να κάνουμε την σύγκριση μεταξύ του Καποδίστρια και των σημερινών πολιτικών καθώς και του εαυτού μας. Μόνο έτσι θα δούμε προκοπή.

Παραπομπές