Ο Γρηγόρης
Δεξιά στην παραπάνω φωτογραφία της ομάδας ποδοσφαίρου είναι ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Ο Γρηγόρης, γεννήθηκε στο χωριό Λύση της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 22 Φεβρουαρίου του 1928.Ήταν το πρώτο παιδί του Πιερή και της Αντωνούς Αυξεντίου και είχε μια μικρότερη αδελφή, τη Χρυστάλλα.
Από νεαρή ηλικία έπαιρνε μέρος στους αθλητικούς αγώνες του Γυμνασίου Αμμοχώστου, έπαιζε στην ποδοσφαιρική ομάδα του ΛΑΛΛ Λύσης (Λέσχη Αγάπη Λαού Λύσης), ενώ αγωνίσθηκε και στην Ανόρθωση. «Όταν πρωτοπήγαινα στο οίκημα της Ανορθώσεως, το 1948, κάθε μεσημέρι έβλεπα έναν νεαρό, ο οποίος καθόταν και διάβαζε συνέχεια στο αναγνωστήριο. Μια μέρα μου είπε: “Έλα ρε Μιτσή να παίξουμε πινγκ-πονγκ”. Αυτός ήταν ο Γρηγόρης ο Αυξεντίου. Τότε δεν είχε δουλειά, κατέβαινε από την Λύση και πήγαινε στο λιμάνι για “τσιεκκαριστής”. Ο Αυξεντίου λάτρευε τον αθλητισμό», εξομολογείται ο πρώην πρόεδρος του αθλητικού σωματείου και αγωνιστής της ΕΟΚΑ, Παύλος Παυλάκης.
Ο Γρηγόρης ήταν όμως και φαν της ελληνικής ιστορίας και όπως είχε πει η αδελφή του, ξενυχτούσε πάνω από τα βιβλία, μαθαίνοντας όλους τους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης. Τα ψευδώνυμα “Ζήδρος” και “Ματρόζος” που χρησιμοποιούσε αργότερα στην ΕΟΚΑ ήταν ονόματα προσώπων που δρούσαν το ‘21.
-Πατέρα είναι αλήθεια πώς οι Τούρκοι σούβλισαν στην φωτιά τον Αθανάσιο Διάκο;
– Αλήθεια γιε μου, του απαντούσε εκείνος
– Και χαμογελούσε, πατέρα;
– Ναι γιε μου, χαμογελούσε…
Το θαυμαστό είναι ότι ο Γρηγόρης θα αντιμετωπίσει με το ίδιο αφοπλιστικό χαμόγελο το δικό του ηρωικό τέλος.
Αφού τελείωσε το Γυμνάσιο έφυγε για την πολυαγαπημένη του Ελλάδα, με σκοπό να γίνει στρατιωτικός. Μετά την αποτυχία του στις εξετάσεις της Σχολής Ευελπίδων, γράφτηκε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού με κατάρτιση ανθυπολοχαγού και παράλληλα μελετούσε για να εγγραφεί στη Φιλοσοφική σχολή. Αφού αποφοίτησε από την Σχολή Εφέδρων, έκανε τη στρατιωτική του θητεία στον 1° λόχο του 613ου τάγματος πεζικού, στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Ακολούθως, υπηρέτησε στην Ελλάδα στο Αλβανικό Μέτωπο και στην Ήπειρο με τον βαθμό του υπολοχαγού. Το Νοέμβρη του ‘52, τελειώνοντας την θητεία του, επιστρέφει στην Κύπρο όπου εργάζεται ως οδηγός ταξί. Εκείνη την περίοδο αρραβωνιάζεται την Βασιλική Παναγή.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου με την Βασιλική Παναγή
Ο Αυξεντίου
Παδικό όνειρο του Αυξεντίου ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Αυτό ακριβώς το όραμα ανέλαβε να υλοποιήσει η ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών). Η ΕΟΚΑ ήταν αντάρτικη οργάνωση που έδρασε κατά τη χρονική περίοδο 1955-1959 στην Κύπρο, με διακηρυγμένο σκοπό την απαλλαγή από τη βρετανική αποικιοκρατία και την Ένωσή της με την Ελλάδα.
Αγωνιστές της ΕΟΚΑ, δεξιά καθιστός ο Γρίβας
Στις 20 Ιανουαρίου 1955 έγινε η πρώτη συνάντηση του Αυξεντίου με τον Γεώργιο Γρίβα – Διγενή , που ήταν αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. και μπήκε στον αγώνα κατά των Άγγλων. Την άνοιξη του ιδίου χρόνου συμμετείχε στις επιθέσεις κατά της Ηλεκτρικής Εταιρείας και του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Λευκωσίας. Στις 10 Ιουνίου του 1955 επίσης, παντρεύτηκε κρυφά την αγαπημένη του Βασιλική στο μοναστήρι της Αχειροποιήτου.
Πολύ γρήγορα διακρίθηκε για τις ηγετικές του ικανότητες και του δόθηκε η θέση του υπαρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α. Οι Άγγλοι κατακτητές έκαναν πολλές προσπάθειες για να τον συλλάβουν και τον επικήρυξαν με 5.000 λίρες.
Μετά την επικήρυξη του, καταφεύγει στην οροσειρά τού Πενταδάκτυλου, σε μια σπηλιά. Εκεί, ο Αυξεντίου, αρχίζει να μαθαίνει στους αγωνιστές την χρήση των όπλων, καθώς και τεχνικές του ανταρτοπόλεμου.
Οι επιτυχίες του Αυξεντίου στον αγώνα της ΕΟΚΑ είναι πολλές, ειδικά αν λάβουμε υπόψη το πόσο έζησε. Ενδεικτικά, στις 11 Δεκεμβρίου 1955, στην ιστορική μάχη των Σπήλιων, ο Αυξεντίου όχι μόνο οδήγησε σε ασφαλές μέρος τους συναγωνιστές του αλλά παρέσυρε δύο φάλαγγες των Άγγλων στρατιωτών, που ανηφόριζαν προς τα κρησφύγετα, με μεγάλη ευρηματικότητα και ικανότητα, ωστε να συγκρουστούν μεταξύ τους, έχοντας μεγάλες απώλειες.
Επίσης, το Πάσχα του 1956 υπεβλήθη σε εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας και ένας από τους γιατρούς ήταν ο αδερφός του παππού μου, ο Πανίκος Μιχαηλίδης. Ξέρουμε από πρώτο χέρι, ότι επειδή ο κίνδυνος να εμφανιστούν Άγγλοι ήταν συνεχής, ο Αυξεντίου ζήτησε να μην του κάνουν ολική αναισθησία για να μπορέσει να αντιδράσει αν συμβεί κάτι. Έκανε εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας λοιπόν, χωρίς ολική αναισθησία!
Αξίζει να αναφερθεί ότι ήταν τέτοιος τρολλάς, που όταν ανάρρωνε στο μοναστήρι του Μαχαιρά μετά από την εγχείρηση, σκάνε πάνω από εκατό Άγγλοι αξιωματικοί και στρατιώτες και εκείνος με απόλυτη ψυχραιμία εμφανίστηκε ενώπιον τους, μεταμφιεσμένος σε καλόγερο, με γενειάδα και ράσο, ως «πάτερ-Xρύσανθος», χωρίς κανένας να τον αναγνωρίσει και τους κέρασε κιόλας γλυκό (με ένα όπλο κάτω από το ράσο βέβαια)!
Ο ηρωικός θάνατος
Ήρθε όμως και η μέρα που η ιστορία θα τέσταρε τα όρια του Αυξεντίου.
Στα τέλη Φεβρουαρίου 1957 οι Άγγλοι έλαβαν την πληροφορία από ένα βοσκό ότι ο Αυξεντίου και η ομάδα του κρύβονται σε μια σπηλιά κοντά στη Μονή Μαχαιρά.
Το κρυσφήγετο του Αυξεντίου
Στις 2 Μαρτίου εμφανίζονται 60 Άγγλοι στρατιώτες, περικυκλώνουν την σπηλιά και καλούν τον Αυξεντίου και τους άνδρες του να παραδοθούν. Ο Αυξεντίου διατάζει τους δικούς του να βγουν και να παραδοθούν. Όταν όμως ο Μίντλετον του φώναξε να βγει και αυτός, εκείνος απάντησε «Μολών λαβέ».Ύστερα τέσσερις Άγγλοι στρατιώτες όρμησαν στην σπηλιά και αφού τους απάντησε κατάλληλα, γύρισαν πίσω (οι τρεις αυτή τη φορά).
Σύμφωνα με μαρτυρία του συμπολεμιστή του, Αυγουστή Ευσταθίου, που μετά τη ρίψη χειροβομβίδας στο κρησφύγετο αναγκάστηκε από τους Άγγλους να επιστρέψει, για να δει αν ο Αυξεντίου ήταν ζωντανός και να τον πείσει να παραδοθεί, προτίμησε να μείνει μαζί του. «Τώρα είμαστε δύο. Ελάτε να μας πάρετε», φώναξε ο Γρηγόρης και η μάχη συνεχίστηκε ως το απόγευμα.
Οι δυο αγωνιστές προσπαθούσαν να κρατήσουν τη μάχη μέχρι να νυχτώσει για να διαφύγουν.Οι Άγγλοι στρατιώτες, που αντιλήφθηκαν τον σκοπό τους ζήτησαν ενισχύσεις, οι οποίες κατέφθασαν με ελικόπτερα. Η μάχη συνεχίστηκε για 10 ώρες, χωρίς αποτέλεσμα.
Μπροστά στην ατελείωτη ψυχική “στάμινα” του Αυξεντίου και αφού χρησιμοποίησαν όλων των ειδών τα όπλα, οι Βρετανοί έριξαν στο κρησφύγετο βενζίνη και του έβαλαν φωτιά. Οι τεράστιες φλόγες κάλυψαν το κρησφύγετο και έκαψαν ζωντανό τον Αυξεντίου.
Ο Αυγουστής γλίτωσε και εξιστορεί «Ο θρυλικός Γρηγόρης Αυξεντίου, ο αγαπημένος μας Μάστρος ήταν νεκρός ξαπλωμένος ανάσκελα. Το αριστερό του χέρι ήταν υψωμένο και από τη μέση και πάνω είχε γίνει κάρβουνο. Το άλλο σώμα καιγόταν. Ήταν τόσο ζεστό που κάηκα μόλις τον άγγιξα. Οι στρατιώτες μου φώναζαν να τον σύρω έξω. Δεν με πίστευαν όταν τους έλεγα πως είναι νεκρός. Ήταν αδύνατο να παραδεχτούν πως πέθανε. Για να πεισθούν πως είναι νεκρός αφαιρέσανε μια μεγάλη πέτρα από το στόμιο του κρησφύγετου οπότε φάνηκε ο Αυξεντίου νεκρός».
Από μπαλαδόρος, αντάρτης και ύστερα ήρωας
Μερικών ανθρώπων η ζωή είναι η καλύτερη απάντηση στην ερώτηση αν μπορούμε να ξεπεράσουμε τον ωχαδερφισμό, το βόλεμα, την μικρότητα. Ο Αυξεντίου δεν ήταν ένα υπερφυσικό ον. Ήταν ένας απλός τύπος που έπαιζε μπάλα, ήταν οδηγός ταξί ,είχε μπει Εφέδρων αντί Ευελπίδων, και έγινε ο υπαρχηγός σε μια από τις πιο ιστορικές απελευθερωτικές οργανώσεις του κόσμου. Απλώς το λεγε η ψυχή του.
Δεν κυνήγησε ποτέ να γίνει leader, του ζητήθηκε- όχι σαν την σημερινή ελληνική πραγματικότητα που όλοι είναι αρχηγοί. Δεν ήταν φιλοτομαριστής, ούτε διχαστικός. Ήταν πάντα στήριγμα στους δικούς του και έβαζε τον εαυτό του μπροστά στα δύσκολα – όχι σαν εμάς που τρωγόμαστε μεταξύ μας με κάθε ευκαιρία. Δεν γκρίνιαζε, ούτε μιζέριαζε για τις καταστάσεις αλλά έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του να τις αλλάξει- όχι σαν εμάς που έχουμε προεξοφλήσει ότι οποιαδήποτε προσπάθεια θα καταλήξει σε αποτυχία. Δεν άραξε στα κυβικά του, ούτε βολεύτηκε αλλά μπήκε στον αγώνα θυσιάζοντας μια πιθανώς ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή με την Βασιλική χάριν της Ένωσης. Ήταν περήφανος που ήταν Έλληνας, δεν τον διακατείχαν συμπλέγματα εθνικής μειονεξίας, αλλά ούτε αρκέστηκε απλώς στο ένδοξο παρελθόν του. Εμπνεύστηκε από αυτό και το έφερε στο παρόν.
Ήρωες σαν τον Αυξεντίου – που δεν είναι ήρωες ενός παλιού καιρού που δεν έχουμε σχέση, αλλά πρόσφατοι – είναι η καλύτερη απάντηση στο mindset του σύγχρονου Έλληνα.
«Ας ήταν να μας φώτιζε,
μιά σπίθα από τη φλόγα
π’ άστραψε μες στη σκέψη σου,
Γρηγόρη, εκείν’ την ώρα»
– Ειρηνούλα Μιχαηλίδου
Στη μνήμη του παππού και της γιαγιάς μου, Μιχαήλ Μιχαηλίδη και Ειρηνούλας Μιχαηλίδου, που αγωνίστηκαν στην ΕΟΚΑ.
Παραπομπές
- «Κύπρος σκλάβα ασκλάβωτη», Μ. Μιχαηλίδης , Αθήνα 1995, σελ 122
- Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Σταυραετός του Μαχαιρά- Σαν σήμερα η θυσία του
- Γρηγόρης Αυξεντίου – Βικιπαίδεια
- Γρηγόρης Αυξεντίου: Ο ήρωας που ταπείνωσε του Άγγλους
- Ο έρωτας και ο μυστικός γάμος του αγωνιστή Γρηγόρη Αυξεντίου στην Κύπρο. Σε ποιόν φώναξε “Μολών Λαβέ” λίγο πριν από το ηρωικό του τέλος
