Σε πολλές περιπτώσεις, η ισχύς του χρήματος επιβάλλεται στην ανθρώπινη βούληση. Προκειμένου να δραπετεύσουν της ένδειας, άτομα -μεμονωμένα ή μη- καταθέτουν την ψυχή τους στο καθαρτήριο του πλούτου.
Έξοχη αποτύπωση του ανωτέρω φαινομένου, αποτελεί ο πίνακας του Βασίλι Βλαντιμίροβιτς Πούκεριεφ, ονόματι ‘’Ο άνισος γάμος’’.
Φιλοτεχνημένο το 1863, το έργο του Πούκεριεφ χαρακτηρίζεται από μία τολμηρή ειλικρίνεια: Μία αποτύπωση αυθεντικών γεγονότων της καθημερινότητας και όχι πινελιές της φαντασίας ενός ανθρωπιστικού πνεύματος, εστιασμένες στην απεικόνιση τοπίων και χρωματικών πυροτεχνημάτων. Έγινε δεκτό με ενδιαφέρον και ενθουσιασμό από το κοινό, εξασφαλίζοντας στον Ρώσο ζωγράφο αφενός μία τιμητική ακαδημαϊκή θέση στη Ρωσική ακαδημία των τεχνών, αφετέρου την περίοπτη θέση του ονόματός του στα κατάστιχα της παγκόσμιας καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Ένα από τα εντυπωσιακότερα στοιχεία του πίνακα, είναι πως όχι μόνο διατηρεί το ενδιαφέρον του θεατή αλώβητο, αλλά με το πέρασμα του χρόνου, προκαλεί τη ραγδαία προσαύξησή του. Προκειμένου να καταστεί ακριβής η συνολική εικόνα που εκφράζει ο Πούκεριεφ, καθίσταται απαραίτητη η διάκριση και η κατ’ επέκτασιν ανάλυση του εκάστοτε προσώπου.
Ο τραγικότερος χαρακτήρας του έργου είναι η νύφη. Η θέα της, προκαλεί έντονα αισθήματα στους αποδέκτες, ένα κράμα οίκτου και ανάγκης να προστατεύσουν το εικονιζόμενο πλάσμα, ευαίσθητο σαν κρίνο. Η χλομάδα του προσώπου της, το τρεμάμενο χέρι που μετά βίας κρατά το κερί, το σκυμμένο της κεφάλι, μα πάνω απ’ όλα η έκφρασή της – η οποία μαρτυρά παραίτηση και αποδοχή μίας ζωής βυθισμένη στα μύχια της δυστυχίας, όλα συνηγορούν στο συμπέρασμα πως η νεαρή αυτή γυναίκα βρίσκεται στην τελετή παρά τη θέλησή της. Φορά λαμπερά κοσμήματα, ενώ τα σγουρά μαλλιά της, στολισμένα με ένα στεφάνι ανθών, πέφτουν με χάρη στους ώμους της. Με το γαντοφορεμένο της χέρι κρατά το κερί, ενώ προτάσσει το άλλο στον ιερέα, ώστε να φορέσει την -τόσο ανεπιθύμητη!- βέρα. Αξίζει να σημειωθεί, πως η αστάθεια και η ακαμψία των χεριών, όπως επίσης και τα κόκκινα βλέφαρά της, αποτελούν σιωπηλοί δείκτες της θυσίας στην οποία υπόκειται, προσφέροντας τον εαυτό της σε ένα απεχθές ταίρι.
Ο γαμπρός αποτελεί δείγμα των έσχατων στοιχείων της ανθρώπινης φύσης. Το πρόσωπο του είναι άτεγκτο και αναδίδει ένα άρωμα σκληρότητας. Οι ρυτίδες καθώς και τα άσπρα μαλλιά που δεικνύουν την προχωρημένη ηλικία του, έρχονται σε αντιδιαστολή με την φρεσκάδα της νεότητας που χαρακτηρίζει την σύντροφό του. Με το ένα του χέρι κρατά σταθερά το κερί. Στο πέτο του έχει καρφιτσωμένο ένα παράσημο, οι κάτοχοι του οποίου είχαν προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στον δημόσιο και στρατιωτικό τομέα, γεγονός που μαρτυρά την υψηλή κοινωνική θέση και πιθανή οικονομική φερεγγυότητα του υπερήλικα. Το βλέμμα είναι εστιασμένο στη νύφη, όμως είναι κενό από αγάπη, τρυφερότητα ή κάποιο άλλο συναίσθημα. Την κοιτά σαν να είναι μία κατώτερη οντότητα, ένα κακέκτυπο ανθρώπου, ένα άψυχο απόκτημα, το πεπρωμένο του οποίου ορίζει αποκλειστικά εκείνος.
Εξαιρετικά ευρηματική λεπτομέρεια από μέρους του καλλιτέχνη, είναι η παρουσία του ιδίου στην περίσταση. Τα σταυρωμένα του χέρια καθώς και η έντονη έκφρασή του, καταδεικνύουν την αποδοκιμασία που τρέφει για το γεγονός που παρακολουθεί. Εάν υπεισέλθουμε στα βιογραφικά ενδότερα του Πούκεριεφ, η στάση αυτή είναι απόλυτα κατανοητή. Ο ζωγράφος ήταν ερωτευμένος με μία νεαρή κοπέλα, ονόματι Πρασκόβια Ματβέγιεβνα Βαρεντσόβα. Οι γονείς της δεν ενέκριναν την ένωσή του με την θυγατέρα τους, εξαιτίας του χαμηλού του οικονομικού εισοδήματος-προσφέροντάς την σε έναν μεγαλύτερο άντρα με οικονομική ευμάρεια. Το τραγικότερο σημείο βρίσκεται στο ότι εν τέλει η νύφη υπέστη ένδεια, καθώς χήρεψε πολύ γρήγορα, δίχως να κληρονομήσει τίποτε, καταλήγοντας σε ένα ρωσικό πτωχοκομείο.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο φιγούρες του πίνακα: Δίπλα στον γαμπρό και πίσω από τον ιερέα φαίνονται δύο γυναίκες ντυμένες στα λευκά. Δεδομένου πως η γυναίκα που βρίσκεται κοντά στον γαμπρό, φοράει ένα στεφάνι στα μαλλιά της, παρόμοιο με εκείνο της νύφης και τον κοιτάει με ένα κυνικό βλέμμα, αποκλείεται η πιθανότητα να είναι καλεσμένη του γάμου. Ακόμη, η θέση της δεύτερης γυναίκας της οποίας αχνοφαίνεται μονάχα το στεφάνι, επιβεβαιώνει την πεποίθηση πως αυτές οι γυναίκες δεν βρίσκονται εν ζωή, είναι αερικά, φαντάσματα των πρώην συντρόφων του γαμπρού, κάτι που προκαλεί στον μέσο θεατή, ακόμη μεγαλύτερο φόβο για την μοίρα της κοπέλας.
Οι υπόλοιποι καλεσμένοι δείχνουν αδιαφορία, ικανοποίηση και χαιρεκακία για τη θλίψη της νύφης, εξιλεώνοντας την μιαρότητα του χρήματος. Μοναδική εξαίρεση, πέραν του Πούκεριεφ, είναι ο άνδρας που στέκεται ακριβώς δίπλα του: Είναι προφανές πως διαφωνεί με την ένωση των δύο αυτών ατόμων, συμμεριζόμενος την απροθυμία της κοπέλας.
Το πασίγνωστο αυτό έργο, βρίσκεται σήμερα στην πινακοθήκη Τρετιακόφ της Μόσχας. Ο Πούκεριεφ, κατόρθωσε μέσα από τον πίνακά του, να καταδείξει την χυδαιότητα ορισμένων ταξικών ζητημάτων. Επιφορτίζοντας το πινέλο του με τόλμη και ακρίβεια, δημιούργησε μία αποτύπωση της ανθρώπινης φύσης, αέναη στον χρόνο, εμπνέοντας πολλούς ζωγράφους να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.
Ο έξοχος Γερμανός φιλόσοφος Βόλφγκανγκ Γκαίτε, ανέφερε πως η τόλμη χαρίζει ευφυΐα, μαγεία και δύναμη. Αυτά ακριβώς είναι τα υλικά που συνιστούν το καλλιτεχνικό οικοδόμημα του Πούκεριεφ, ο οποίος απευθύνει στο κοινό του έναν αειθαλή ψίθυρο, τρομακτικό στην όψη: εκείνον της πραγματικότητας.
Πηγές
