Σιωπή στο Πεδίον του Άρεως.
Οι στάχτες στα δοχεία εξέπνευσαν για τελευταία φορά.
Ο αέρας ήταν καπνός.
Δάκρυα κυλούσαν. Ποτάμι δημιουργήθηκε στο διάβα τους.
Στρογγυλοποιημένα έχουν περάσει 1.620 χρόνια και απολύτως τίποτα δεν άλλαξε. Μονάχα τα ονόματα, τα πρόσωπα και ο χρόνος. Οι Ερινύες όμως είναι διαχρονικές και πολυμορφικές. Άλλοτε φορούν προσωπεία, άλλοτε γίνονται αριθμοί, μετατρέπονται σε σκέψεις, σε εφιάλτες ή σε συναισθήματα. Σήμερα, καίρια σημασία έχουν τα νούμερα.
-1.500 νεκροί εντός 8 μηνών (404-403 π.Χ.) – 57 (+) νεκροί εντός δύο ετών (2023-2025)-
Σίγουρα είναι περισσότεροι.
– 30 τότε – 300 τώρα-
Οι Τριάκοντα και οι τριακόσιοι.
Όλοι υπήρξαν, έστω για λίγο, τύραννοι.
Η σύγχρονη εκλογή των τυράννων έγινε αμέσως μετά την μαζική δολοφονία των ψυχών. Οι τύραννοι, ως είθισται, υπερασπίστηκαν για αρχή τον κατατρεγμένο λαό της πόλης από τους συκοφάντες και εξάγνισαν τα θύματά αυτών (κυρίως όμως τον εαυτό τους) από τις λεκτικές και πρακτικές βρωμιές τους. Παράλληλα και σε σκιώδη μέρη ανέβαλλαν συνεχώς την διεκπεραίωση του έργου που είχαν αναλάβει. Ωστόσο δεν ήταν ποτέ σε θέση να ρυθμίσουν τον πολιτικό βίο μιας χώρας, πόσο μάλλον να νομοθετούν και να διατηρούν την τάξη και την ασφάλεια της. Ανίκανοι να οδηγήσουν τον λαό που τους εμπιστεύτηκε στο τέλος του τούνελ.
Ήταν ικανοί όμως να φέρουν εις πέρας μεγαλειώδεις προσωπικές αποστολές. Η αυτόβουλη συγκρότηση θεσμικών οργάνων και η επάνδρωση αυτών με προσωπικό γεννημένο και αναγνωρισμένο από τους ίδιους ήταν το όπλο τους. Πάντοτε ήταν. Η διάλυση του πολιτεύματος εκ των έσω ήταν το κλειδί, ώστε να ανοίξουν την έβδομη πύλη προς την αποκατάσταση της όρασης της τυφλής μέχρι τότε δικαιοσύνης. Τέλος, δεν έπρεπε να υπάρχουν ταυτότητες και μυστικά μεταξύ τους, άρα κανένα δικαίωμα προσωπικότητας και ιδιωτικότητας. Μονάχα έτσι θα εξασφαλιζόταν η φυτοζωία της ανεξέλεγκτης εξουσίας τους.
Οὑδέν κρυπτόν ὑπό τόν ἣλιον και φανέρωσαν απροκάλυπτα τον αυθαίρετο χαρακτήρα τους, καθώς η ανασφάλειά τους ήταν πια αισθητή. Σαρκαστική κατάληξη, αν ληφθεί υπ’όψιν πως συναίσθημα, στον όποιο εσωτερικό τους κόσμο, μάλλον δεν υπήρξε ποτέ.
Οι κόλακες τύραννοι, τα αθύρματα, με τα ανίερα και μεγάλα τους στόματα μιλούσαν, έλεγαν, ανέφεραν, αγόρευαν, ρητόρευαν, εξέφραζαν, εξιστορούσαν, διαλαλούσαν, περιέγραφαν, αναφωνούσαν, απευθύνονταν, δήλωναν και έβαζαν το συν και το διά στη φωνή τους.
Στην πραγματικότητα ψιθύριζαν, υποτονθορύζαν, αερολογούσαν, πολυλογούσαν, κουβέντιαζαν, λοιδορούσαν, φιλοφρονούσαν, έκραζαν, μονολογούσαν, μασούσαν, έστριβαν τον λόγο, φαφλάτιζαν, έφασκαν και αντίφασκαν κρυφά και άγρια.
Παρόλα αυτά τους συκοφάντες θανάτωσαν, τους συκοφάντες -που ήταν οι μοναδικοί που μπορούσαν να καταδώσουν ποιος είχε κλέψει εξ αρχής τα σύκα, ποιος είχε ενεργήσει εγκληματικά κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος και της ανθρωπότητας- έθαψαν στην επίγεια κόλαση. Εκδικήθηκαν και προσωπικά αλλά και για την κοινότητα. Έτσι είπαν.
Η κρίση στην Ελλάδα δεν ήταν ποτέ μονάχα οικονομική και σίγουρα ούτε μόνο πολιτική. Η κρίση στην Ελλάδα είναι κυρίως νομοθετική. Η αμφισβήτηση των θεσμοθετημένων και κατά τα άλλα αδιάβλητων διαδικασιών, η ωμή παραβίαση των κανόνων και η πλήρως δικαιολογημένη παραβατική στάση απέναντί τους είναι η αιτία της αδιαντροπιάς.
Σύμφωνα με την J. D. Romily: «Οι Έλληνες, εραστές πάντοτε της ανεξαρτησίας, διακήρυσσαν συνεχώς και με υπερηφάνεια την υπακοή τους στους νόμους. [..] δεν αναζητούσαν με κανένα τρόπο να καθορίσουν τα δικαιώματά και τις ελευθερίες τους σε σχέση με την πόλη στην οποία ανήκαν […]. Το μόνο που ζητούσαν ήταν η πόλη αυτή να διοικείται από έναν δικό της κανόνα και όχι έναν άνθρωπο. Έτσι ο νόμος υπήρξε το στήριγμα και η εγγύηση όλης της πολιτικής τους ζωής. […] τον χρησιμοποιούσαν ως μέσο για να αντιτάσσονται τόσο στην αναρχία της πρωτόγονης ζωής όσο και στην υποταγή των λαών που, σαν τους Πέρσες, υπόκεινταν στην αυθαιρεσία ενός ηγεμόνα.». Ο νόμος στην Ελλάδα δεν είναι πάνω από όλα. Επομένως η ελεύθερη, προς το παρόν, βούληση των πολιτών της επηρεάζεται από την ανεκδιήγητη τρομοκρατία. Άραγε είναι χειρότερος ο κόλακας ή ο συκοφάντης;
- Η ανυπαρξία αρχών είναι η αρχή τους!
- Η κατάχρηση είναι η πιο χρήσιμη πρακτική τους…
Οι νομοθέτες υπηρετούσαν και ακόμη υπηρετούν την κολακεία και το καλόπιασμα, ώστε να επιτύχουν στο μέγιστο τους στόχους τους. Χωρίς όμως τη συναίνεση των Μεγάλων Δυνάμεων δεν θα ήτο δυνατό να απελευθερώσουν τις καθ’ υπηρεσίαν ορδές τους.
-Ο ένας υπηρετεί τον άλλο και όλοι μαζί το προσωπικό τους συμφέρον – φαυλότητα.
Η κατάλυση κάθε δικαιοσύνης οδήγησε τη Δίκη και τα παιδιά της, τους νόμους στη φυλακή. Όταν ένας κόλακας, τυφλωμένος από πολυτέλειες και βουτηγμένος στους πειρασμούς λάβει τον Νόμο στα χέρια του, τον μετατρέπει αυτομάτως σε άργιλο και ύστερα υπάρχει η άκριτη και ελεύθερη βούληση για πρωτοφανή δημιουργικότητα. Οι εικασίες του λαού για τα παραδιδόμενα μαθήματα εικαστικών του κράτους είναι εκείνη ακριβώς η μαύρη, ενδοκρινής ορμόνη, η ορμόνη του ύπνου.
Καιρός λοιπόν τα ουράνια να γίνουν τόξα, στραμμένα προς την απειλή.
Μονάχα έτσι το σκοτάδι θα φωτιστεί.
Μονάχα έτσι η ματιά θα είναι καθαρή.
Μόνο έτσι η δικαιοσύνη θα ξανατυφλωθεί.
Ο Νόμος μπορεί να γίνει από εξιλαστήριο θύμα μέχρι και φονικό όπλο, αναλόγως τον χειριστή του. Με μια απλή κατηγορία, κάποιος που θεωρούνταν δημόσιος κίνδυνος ή κάποιος που δε συμπεριλαμβανόταν στον κατάλογο με τα ονόματα των οπαδών των κρατικών μονάδων, περνούσε ακαριαία από την ύπαρξη στην ανυπαρξία. Οι παρωδίες και ο παραλογισμός που επικρατεί σε τέτοιες περιστάσεις είναι διαδικασίες δεδομένες. Η δε αλλαγή των καθιερωμένων σημασιών, των νοημάτων και των ερμηνειών των λέξεων, είναι παιδί του βίαιου διδασκάλου. Αφανής ο πόλεμος και συνάμα πολύ φανερός που διεξάγεται. Οι πρακτικές αυτές συναποτελούσαν -ακόμη το κάνουν- στηρίγματα της τυραννίας.
Οι δικαστές πρέπει να είναι πάντοτε ἐφεστηκότες, δηλαδή να στέκονται σε απόσταση αναπνοής από τον Νόμο, ο οποίος σαν παιδί ενδέχεται να παρασυρθεί από τους απατεώνες και τους συκοφάντες. Οι ἐφεστηκότες λοιπόν οφείλουν πρώτα από όλα στον εαυτό τους και ύστερα στην παράταξη να προστατέψουν το άμυαλο παιδί. Έτσι ακριβώς θα έπραττε οποιοσδήποτε μας αγαπούσε. Αν μάλιστα η παράταξή τους παρασυρθεί από τα αποβράσματα της κοινωνίας, όσους δηλαδή επιχειρήσουν να λερώσουν το δικό τους μέτωπο και να μην πέσουν μέσα στα αίματα, να ζητήσουν βοήθεια από τον Θεό, τότε διακυβεύεται η φήμη ολόκληρου του πολιτεύματος και φαλκιδεύεται η ισχύς του. Οι ἐφεστηκότες λοιπόν δεν πρέπει να είναι ποτέ οι ἐξαπατώμενοι.
Ένας πραγματικός ηγέτης διαφέρει από έναν τύραννο, διότι ο πρώτος υπηρετεί την εξουσία και ο δεύτερος την οικειοποιείται. Άρα δεν είναι άξιος ο καθένας για την εξουσία. Η πολιτική είναι απρόσωπη, είναι ιδανικό. Δεν παρέχει δύναμη αλλά δυνατότητα.
Δώσε εξουσία σε έναν άνθρωπο -άκριτα- και θα γίνει τύραννος (Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ).
Σατυρικό δράμα επομένως, είδος θεατρικό που κυλάει μέσα στις φλέβες του ελληνικού λαού. Ειδικά οι Αθηναίοι διέθεταν – και θαρρώ ακόμη διαθέτουν – έξυπνο χιούμορ και κυρίως αυτοσαρκασμό. Όταν όμως τα παιδιά της Δίκης γίνονται παιχνίδι των Μεγάλων Δυνάμεων, οι Έλληνες γνωρίζουν καταβάθος πως ο Νόμος πλέον δεν αρκεί για να αντιμετωπιστεί η μάστιγα της τυραννίας, ειδικά όταν η δικαιοσύνη ακόμη βλέπει. Είναι ειρωνικό το πώς το παιγνιώδες ελληνικό πνεύμα δεν οδηγεί στη λύση του καλοστημένου παιχνιδιού των εξουσιαστών.
Παρόλα αυτά, αν μέχρι στιγμής τα πετραδάκια που κατρακύλησαν δεν ήταν αρκετά για την κατολίσθηση, τότε υπάρχει και ένας βράχος, ο βράχος της ηθικής. Η ευσέβεια είναι μέρος του πολιτικού καθήκοντος. Ένας πολιτικός,, όπως και κάθε άλλος άνθρωπος, πρέπει να πειθαρχεί στον Νόμο και στον σεβασμό απέναντι στην ανθρώπινη ύπαρξη. Όχι το αντίθετο. Ένας πολιτικός οφείλει να γνωρίζει τα ηθικά του χρέη και είναι υποχρεωμένος να μην τα ξεπερνά αλλά να τα ξεπληρώνει. Αν οι πολιτικοί γίνουν πρότυπα, τότε η ντροπή της ανηθικότητας θα ανήκει δικαιωματικά στους πολίτες. Αν πάλι, βάσει επιλογών και συμπεριφοράς, γίνουν αντιπαραδείγματα, τότε ο λαός οφείλει να καταδείξει τους υπεύθυνους και να αναδείξει τα πρότυπα ηγετών.
Ένας άνθρωπος όταν διεκδικεί την ταυτότητα ενός πολιτικού όντος, τότε δεν υπάρχει το περιθώριο αδιαφορίας, αεργίας και αδράνειας. Ένας πολίτης όταν επιθυμεί να ονομάζεται άνθρωπος, δεν υπάρχει το περιθώριο να μη συμπεριφέρεται ανθρώπινα. Άλλωστε η τερατουργία δεν ήταν ποτέ συστατικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Η πατριδογνωσία, συνείδηση και η ευσπλαχνία όμως είναι.
Είναι αδιανόητο ένας πολιτικός να διατάζει το «μη εἰσιέναι εἰς το ἄστυ» και ασυγχώρητο ένας πολίτης να το δέχεται. Η ψυχολογική βία καταπολεμάται με πίστη. Η δολιότητα με φώτιση. Τα αθέμιτα μέσα με θεσμούς και η παρανομία με τους νόμους. Η τυραννία υστερεί της δημοκρατίας. Η δημοκρατία όμως πρέπει να είναι πλειοψηφία, καθώς η διαφορετικότητα μπορεί να τη διαφθείρει στο διηνεκές.
Ο λαός θα πρέπει να καθαιρεί πάντα έναν πολιτικό ανήθικο και να τον επαναφέρει στους κόλπους της κοινωνίας, εφόσον δεν έχει τη δεινότητα και τη διάθεση να υπηρετήσει κάποιον άλλο ή αυστηρότερα άλλους, πέραν του ίδιου του του εαυτού. Οι άνθρωποι με κλιμακωτή περιφρόνηση του Νόμου, της ικεσίας και της αγανάκτησης δεν είναι πολιτικοί. Οριακά θεωρούνται και πολίτες. Μικροβιακοί οργανισμοί σε μια πόλη, απλοί περιπλανηθέντες της μάταιης πορείας τους.
Ένας αληθινός πολιτικός είναι γέννημα της πόλης, είναι η καρδιά της.
Η ψυχή της πόλης είναι ο λαός. Η φωνή του.
Ο Σωκράτης πίστευε πως χωρίς τους νόμους μια πόλη μπορεί να καταστραφεί ολοσχερώς και ανεπιστρεπτί. Προκειμένου να μην αντιμετωπίσει συνειδησιακό δίλημμα, ενώ είχε την ευκαιρία να αποδράσει από τη φυλακή, ενώ είχε την ευκαιρία να σώσει τη ζωή του, γνώριζε πολύ καλά πως μετά η ζωή του θα είχε τελειώσει, γι’ αυτό και έπραξε το σωστό. Έπρεπε να κάνει υπακοή. Κατεξοχήν παράδειγμα ακολουθίας λόγου και έργου, έμπρακτα έδειξε πως ο Νόμος είναι πάνω από όλα και ήπιε το κώνειο. Το ίδιο και ο Θηραμένης, ο οποίος ήπιε στην υγεία του Κριτία, αναμένοντας φυσικά τη σειρά του δολοφόνου του. Το ίδιο έκανε και ο Ιωάννης Καποδίστριας, το ίδιο έκανε και ο Κολοκοτρώνης, το ίδιο και οι μόνοι δικαστές που τον υπερασπίστηκαν, το ίδιο έκαναν όλοι οι Έλληνες. Αντιμάχονταν πάντα όλους τους Ανθέλληνες.
-Μετά τους αδικηθέντες είναι πάντα η σειρά των αδικούντων-.
Για όλα αυτά και για πολλά παραπάνω η οργ κοχλάζει και κοντεύει να ξεχυθεί από τα καζάνια. Η ολική άρνηση και ύπνωση λειτουργεί και αφυπνιστικά. Η οργή της Δίκης και ο φόβος είναι μεταδοτικά συναισθήματα. Το πνεύμα του ελληνικού λαού δεν εγκαταλείπει. Γαλανόλευκο αίμα κυλάει στις φλέβες του. Ας γείρει η ζυγαριά εκεί που πρέπει, για να έρθει ο κόσμος τούμπα. Νεκροί χιλιάδες είναι ήδη στους τροχούς. Ο κλήρος πέφτει στους ζωντανούς. Η εξουσία δεν είναι μονιμότερη από την τιμωρία. Επιτρέπεται και πρέπει να υπάρχει θυμός. Καμία έκπτωση δε χωρά στον αδιαχώρητο κόσμο που μας έπλασαν και μας πούλησαν. Το πλεονέκτημα της θέσης είναι πάντα με το δίκαιο. Το ΟΧΙ σημαίνει άνευ παρεξηγήσεως άρνηση. Ας παρεξηγηθούν και κάποιοι. Ας φωνάξουν. Ας απειλήσουν. Ας σκυλιάσουν. Λαός χωρίς μνήμη είναι λαός χωρίς μέλλον. Ας πούν για άλλη μια φορά ψέματα.
Όποιος όμως πει την αλήθεια, θα έχει τον Θεό βοήθεια.
Μη φοβού. Υγιαίνετε και πηγαίνετε. Ευπατρίδες και συκοφάντες, απατεώνες και αγωνιστές, μαχητές και απομονωμένοι, πληγωμένοι και θλιμμένοι, ερωτευμένοι και μοναχοί, λίγοι και πολλοί, άντρες και γυναίκες, οργανοπαίκτες και οργανωμένοι, Έλληνες φωτισμένοι, συναντήστε μας επάνω στη σκηνή. Οι παραστάτες έχουν ήδη λάβει τη θέση τους.
Οι σάλπιγγες εισακούστηκαν ως τον Πειραιά. Η Θράκη φουρτουνιάζει, ο Έβρος αντιστέκεται, Ροδόπη, Ξάνθη και Καβάλα έχουν πάρει φωτιά, του Αλεξάνδρου η χώρα χαρίζει καθαρή ματιά, Γιάννενα και Γρεβενά δεν αντέχουν άλλο πια, η Ήπειρος ανατέλλει ξανά, ο θεσσαλικός κάμπος ανθίζει, η Κρήτη φωνάζει θαρραλέα, το Αιγαίο και το Ιόνιο κυματίζουν, όλη η Μεσόγειος βράζει, τα βουνά αντηχούν, τα ουρλιαχτά των Δωδεκανήσων πολλαπλασιάζονται, η Θήβα ανασηκώνεται, οι Θερμοπύλες φωνάζουν, οι Πλαταιές στριγκλίζουν, ο Μαραθώνας πρόφτασε, η Λαμία και η Λάρισα προχωρούν μπροστά, η Πρέβεζα, η Πάργα και η Δράμα κρατούν τη γραμμή μπροστά, η Τρίπολη χαράζει, η Μάνη βροντά, η Φλώρινα αστράφτει, Καρδίτσα, Μαγνησία και Βοιωτία σπρώχνουν όλο και πιο δυνατά, Τρίκαλα, Φωκίδα και Ευρυτανία ανεβαίνουν όλο και πιο ψηλά, Χίος, Λέσβος και Σάμος φεγγοβολούν στα σκοτεινά, η Δήλος υπάρχει για ακόμη μια φορά κι όλος ο κόσμος συγκεντρώνεται ξανά, το Μεσολόγγι προσεύχεται, τα Δερβενάκια σε άλογα έχουν ανέβει, το Μανιάκι λύσσα έχει και ο Ζάλογγος χορεύει με την κραταιή Αθήνα, που πάντα μέσα της αγαπά…
Ἡ ἰσχύς ἐν τῇ ἐνώσει. Τα λόγια δεν έχουν νόημα. Ἒμεναι πρηκτῆρα τε ἒργων.
[…] καί παρῆν ὁμοῦ κλύειν
πολλήν βοήν· “Ὦ παῖδες Ἑλλήνων, ἴτε,
ἐλευθεροῦτε πατρίδ᾽, ἐλευθεροῦτε δέ
παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τε πατρῴων ἕδη,
θήκας τε προγόνων· νῦν ὑπέρ πάντων ἀγών.
Βιβλιογραφία: ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΟΙ (ΞΕΝΟΦΩΝ, ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ), ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ», εκδ. 2015, σ. 70-103.
