Για να ξεκινήσουμε σωστά, αν ανήκεις στους τύπους ανθρώπου που στολίζουν Χριστουγεννιάτικο δέντρο από τον Νοέμβρη, πρώτον, να μην το ξανακάνεις, και δεύτερον, μείνε λίγο να τα πούμε, γιατί μπορεί σε αυτό το χούι να διαφέρουμε, όμως θα βρούμε άλλα κοινά.

Ανυπομονείς; Κι εγώ. Συνεχώς.

Ανυπομονούμε να γυρίσουμε σπίτι για να γευτούμε ένα λαχταριστό κομμάτι τούρτας που κρύψαμε στο πίσω μέρος του ψυγείου πριν φύγουμε.

Ανυπομονούμε να σταματήσει αυτό το μποτιλιάρισμα που έχει ξεσκεπάσει όλα τα πρωτόγονα αισθήματά μας.

Ανυπομονούμε για το πότε θα έρθουν τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, το καλοκαίρι, για να βρεθούμε με όσους -όχι εσκεμμένα- χαθήκαμε. Ή, δυστυχώς, προκειμένου να διαφύγουμε λίγες μέρες από μια δουλειά που μας εξοντώνει ψυχικά και σωματικά. Αναζητούμε μία στιγμή ανάπαυσης, αναστολής των υποχρεώσεων, ξεγνοιασιάς και…ρεμπελέματος.

Αν είμαστε μικροί, ανυπομονούμε να μεγαλώσουμε, για να κινούμαστε ανεξάρτητοι, να θέτουμε εμείς όλους τους κανόνες που τηρούμε και να γίνουμε εμείς πια αυτοί που γνωρίζουμε τα πάντα.

Ανυπομονούμε να σπουδάσουμε, να πάρουμε πτυχίο, ίσως να ασχοληθούμε και με μεταπτυχιακό, να εργαστούμε, να προαχθούμε στο επαγγελμά μας, προκειμένου εν τέλει να ατενίσουμε μια σύνταξη…γιατί μάλλον τίποτα από όσα προηγήθηκαν δεν μας προσέφεραν αυτό το αίσθημα της πλήρωσης που αναζητούσαμε.

Ανυπομονούμε να πούμε “Σ’αγαπώ”, με ένα σκίρτημα που νιώθουμε να μας καίει, γιατί δεν μπορούμε να το αφήσουμε να χαθεί στην άβυσσο της ψυχής μας.

Ανυπομονούμε να βρούμε ένα ταίρι, που ανέμελα, ήσυχα και με κλειστά μάτια θα μας οδηγήσει στο ξεκίνημα μιας όμορφης οικογένειας, μετά στα παιδιά, στα εγγόνια κλ.π, κ.λπ.

Υποψιάζομαι ότι, η ανυπομονησία, εκτός από κινητήριο δύναμη που τροφοδοτεί την κάθε μας μέρα, ώστε να μην σταματήσουμε ποτέ τους μικρούς ή μεγάλους μας αγώνες, μπορεί εξίσου να ευθύνεται που η καθημερινότητά μας φαντάζει όχι και τόσο σπουδαία, αν τη συγκρίνουμε με τα μεγάλα γεγονότα της ζωής μας, τα μεγάλα ναι, τα μεγάλα όχι, τα μεγάλα επιτέλους, τα μεγάλα γιατί.

Σε αντιδιαστολή, τη στιγμή που ο άνθρωπος θα συνειδητοποιήσει πως η ζωή του φτάνει σε τέλμα, και εάν αναγνωρίσει, πως ό,τι κυνηγούσε μέσα στα χρόνια, ο χρόνος το απέδειξε φευγαλέο, τότε, και μόνο τότε, επιστρατεύει κάθε είδους ικανότητά του, προκειμένου να επεκτείνει λίγο ακόμη την περαστική του ζωή.

Ας ανατρέξουμε στον χώρο της βιολογίας: η εν μέρει αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος (κοινώς DNA), βοήθησε στον εντοπισμό των γονιδίων (τμημάτων του DNA) που ευθύνονται για την ανάπτυξη ασθενειών, τον εγγενή μεταβολισμό κ.ά, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και τα γονίδια που σχετίζονται με την γήρανση πχ. του δέρματος.

Σε επόμενο βήμα, κυκλοφόρησαν στο εμπόριο διαγνωστικά τεστ με δείγμα DNA για την εξατομικευμένη ανάλυση των γονιδίων που εμπλέκονται στη διαδικασία γήρανσης του δέρματος, προκειμένου να μελετηθούν τυχόν μεταλλάξεις τους, που πρακτικά συνδέονται με την επιβράδυνση ή την επιτάχυνση των φυσικών σταδίων της γήρανσης του δέρματος σε έναν οργανισμό, σε σχέση με τον γενικότερο πληθυσμό.

Και γιατί κανείς να θελήσει να μάθει για το πόσο γρήγορα ή πόσο αργά ο οργανισμός του πρόκειται να διέλθει σε φυσική φθορά;

Προφανώς για να το αποτρέψει, παραδείγματος χάρη μέσω της εξατομικευμένης διατροφής, της χρήσης τοπικών προϊόντων περιποίησης,της προσεκτικότερης προστασίας από εξωγενείς παράγοντες που το βλάπτουν.

Είναι όντως όμορφο ο άνθρωπος να προσέχει έμμετρα τον τρόπο ζωής του, ώστε να μην ενισχύει με τη συμπεριφορά του τη φθορά που φέρνει ο χρόνος.

Όμως εν τέλει, κάποια στιγμή, ο χρόνος θα αφήσει αποδείξεις πάνω μας και μέσα μας.

Όσες πιστώσεις χρόνου και να ζητήσουμε, κάποια στιγμή το δάνειο θα μας ζητηθεί με τόκο.

Από μικρή θυμάμαι τον πατέρα μου να εξασκεί την εξής συνήθεια:

Όταν ετοιμαζόμασταν να επισκεφτούμε μια υπηρεσία ή ένα οποιοδήποτε μέρος όπου  υπήρχε το ενδεχόμενο αναμονής, φρόντιζε να παίρνει μαζί του ένα βιβλίο μαζί με κάποιο μολύβι, τετράδιο, και τα σχετικά.

Θα έλεγε κανείς ότι έμοιαζε με αγχωμένο φοιτητή εν μέσω εξεταστικής.

Στόχευε να αξιοποιήσει κάθε ευκαιρία που του δινόταν να μάθει, να ζήσει, να υπάρχει.

Με αυτή την εικόνα στο μυαλό, αναρωτιέμαι αν η ανυπομονησία δύναται να διαθέτει όντως μια υπόσταση, εφόσον, όσο δύσκολα κι αν κανείς το αποδέχεται, κάθε φαινομενικά “κενή” χρονική περίοδος, με ότι είδους αναμονές φέρει, συνεπάγεται την “αναπλήρωσή” της με μια άλλου είδους κίνηση, ενέργεια.

“The Persistence of Memory”, του Salvador Dali

Έχει σημασία κάθε μία ημέρα της ζωής μας, εφόσον – απ’ όσο γνωρίζω έως τώρα – αναδρομές στο παρελθόν “δεν επιτρέπονται” στην πραγματική ζωή.

Μού φαίνονται ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες (όσο και αλλόκοτες) κάποιες ταινίες με θεματική σχετική με ταξίδια στο χρόνο.
Στις ταινίες Groundhog Day (1993) και Before I Fall (2017) οι πρωταγωνιστές αναβιώνουν συνεχώς την ίδια και πανομοιότυπη μέρα, ενώ όλοι γύρω τους συμπεριφέρονται σαν να πρόκειται για μια καθ’όλα φυσιολογική ημέρα.
Αλλού, βλ. About time (2013), ο πρωταγωνιστής έχει τη δυνατότητα να επισκέπτεται όποια στιγμή του παρελθόντος του επιθυμεί και να αλλάξει ανατρεπτικά τη ροή των γεγονότων της ζωής του.

Σε όλες τις παραπάνω κινηματογραφικές δημιουργίες, οι πρωταγωνιστές καθυστερούν να καταλάβουν πως ο χρόνος που τους προσφέρεται, έχει ως σκοπό να τους παιδαγωγήσει, ώστε να διερευνήσουν πώς πρέπει να τον αξιοποιούν, πώς όντως να ζουν, πώς επιτέλους να ζουν στο παρόν κι όχι στο παρελθόν ή το μέλλον τους.

Απομακρυνόμενοι από τον κόσμο των ταινιών και επιστρέφοντας στην πραγματικότητα, αντιλαμβανόμαστε πως κάτι που προσομοιώνεται ως καθημερινό, διαφεύγει καμιά φορά, σύμφωνα με τη συνείδησή μας, στη σφαίρα του αιωνίου. Ταυτόχρονα και χωρίς εννοιολογική αντίφαση μας βυθίζει και μας εξυψώνει, σε μια διάθεση περιπλάνησης στο διηνεκές.

Κατά πόσο, εσύ κι εγώ, ζούμε κάθε μέρα σαν ανεπανάληπτη, όπως όντως είναι; Πόσο συναρπαστικό θα σου φαινόταν εάν συμπεριφερόμασταν προς κάθε μέρα σαν να πρόκειται να  αποτελέσει την περίληψη, ή, γιατί όχι, τον επίλογο της ζωής μας;

Αν (σε κάποιο αλλο σύμπαν ή χωροχρόνο) βρισκόσουν ως ήρωας σε μία από αυτές τις ταινίες, πώς θα ήθελες να εξελιχθεί η πλοκή τους;

Θα ζητούσες να γυρίσει ο χρόνος πίσω;

Χωρίς παρεξήγηση, κι ο χρόνος να γυρνούσε πίσω, πάλι οι ίδιοι εαυτοί μας θα είμασταν οπότε πιθανότατα τα ίδια (ίσως πεισματάρικα) μυαλά θα φέραμε, οπότε δε γνωρίζω κατά πόσο θα καταφέρναμε να ανταπεξέλθουμε καλύτερα σε ό,τι πλέον θέλουμε να αλλάξουμε ή πώς θα διατηρήσουμε “σε θαλπωρή” τις όποιες παλιές όμορφες αναμνήσεις.

Θα πρότεινα μάλλον να ζητούσες την υπερδύναμη να μπορέσεις να αποκολληθείς από τη νοσταλγία ή την ταραχή του παρελθόντος και του μέλλοντος χρόνου και να ανακαλύπτεις διηνεκώς, μέσα σε κλίμα ευχαριστίας, τα παρόντα.

Σε άλλου είδους ταινίες αλλά παρόμοιας νοηματικής εμβέλειας βλ. “The Angriest Man in Brooklyn” (2014), όταν ο πρωταγωνιστής πληροφορείται ότι πλησιάζει το τέλος της ζωής του, απροσδόκητα αποφασίζει να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που βιώνει τη ζωή και να συναναστραφεί επιτέλους αληθινά, με όσους ανθρώπους έως τότε αγνοούσε, εάν δεν αποστρεφόταν.

Όμως, πλέον η οικογένειά του δε φαίνεται τόσο καταδεκτική απέναντί του, εφόσον τον έχει ανεχτεί ως τον απόμακρο και εγωιστή εαυτό του.

Όντως, δεν μπορούμε να εξαναγκάσουμε τους γύρω μας να ταυτιστούν με τα περιθώρια του χρόνου που εμείς διαθέτουμε, όποτε εμείς το αποφασίζουμε.

Ίσως κάποια στιγμή να είναι αργά…

” Ζήσε τη στιγμή “;

Νομίζω αυτή η φράση βρίσκεται μέσα στο σωρό με τις αχρείαστες φράσεις που μου προκαλούν μια ανακατωσούρα στο στομάχι.

Ναι, ζήσε τη στιγμή, άλλα όχι όπως εννοείται πολλές φορές.

Όχι με την έννοια της απερισκεψίας, της ασυδοσίας και της ψυχοσωματικής διάσπασης.

Αλλά με την έννοια της αντίληψης της στιγμής, της περιόδου, του χρόνου τον οποίο όντως διανύω, ακόμα κι όταν αυτός συνοδεύεται από πόνο, αδυναμία και αδιέξοδα, με σκοπό την αποδοχή της, την εκμετάλλευση της προς την ψυχική μου ανάταση, λεπτό προς λεπτό.

Καλούμαστε διαρκώς να αναλάβουμε τη διαχείριση πότε μιας κατάστασης, πότε των συναισθημάτων μας, πότε της -υποθετικά μιλώντας- αμύθητης υλικής μας περιουσίας.
Παρομοίως, καλούμαστε να αναλάβουμε τη διαχείριση του χρόνου που διαθέτουμε.
Οποιαδήποτε ενασχόληση, όσο ωφέλιμη ή καταστροφική και να φαίνεται εκ πρώτης όψεως, παύει να χρωματίζεται σύμφωνα με την παλέτα του άσπρου ή του μαύρου, όταν   τον χρόνο που της αρμόζει ή λαμβάνει πεπερασμένα και λογικά χρονικά πλαίσιά, αντιστοίχως.

Και όντως, κάθε συνήθεια μας αποκτά τόση βαρύτητα όση και ο ανάλογος χρόνος που εμείς αφιερώνουμε σε αυτή.

Τέτοιες καταχρήσεις εμφανίζονται συχνά, παραδείγματος χάρη, στις ώρες

“ιδιωτικής” ησυχίας, σε διάφορες συναναστροφές μας, ή ακόμα και στις ίδιες μας τις σκέψεις.

Με πνευματώδη τρόπο, κάποιοι απέδωσαν:

Μην κοιτάζεις το ρολόι, κάνε ό,τι κάνει. Προχώρα.

Sam Levenson

Αμερικανός τηλεπαρουσιαστής  (1911-1980)

Ο χρόνος είναι μεγάλος δάσκαλος, λένε. Το κακό είναι ότι σκοτώνει τους μαθητές του.

Hector Berlioz

Γάλλος συνθέτης  (1803-1869)

Ο χρόνος τα αλλάζει όλα εκτός από κάτι μέσα μας που μένει έκπληκτο από την αλλαγή.

Τόμας Χάρντυ

Άγγλος συγγραφέας & ποιητής  (1840-1928)

Ο χρόνος μπορεί να είναι μεγάλος γιατρός, αλλά είναι απαράδεκτος αισθητικός.

Dorothy Parker

Αμερικανίδα συγγραφέας & κριτικός  (1893-1967)

Μία εξέχουσα και κάπως παρεξηγημένη αρετή κοσμεί τον χρόνο…περίμενε και θα την καταλάβεις.
Υπομονή δε σημαίνει μόνο αναμονή, δεν ταυτίζεται με την παθητική αποδοχή των καταστάσεων.  Συγκοινωνεί με την επιμονή, την τάση να επαναπροσδιορίζω συνεχώς τον σκοπό μου, δηλαδή τι πλέον ζητάω από αυτή τη ζωή, και την δεξιοτεχνία να το ενσαρκώνω σε κάθε λεπτομέρειά της.

George Tooker, The Waiting Room, 1959

Μας χρειάζεται η υπομονή;

Καλώς ή κακώς, οι ανθρώπινες σχέσεις χτίζονται σιγά σιγά, υπομονετικά,  κάθε φορά που αφιερώνουμε ποιοτικό χρόνο και χώρο σε αυτές.

Το τελικό αποτέλεσμα δε φαίνεται από τη μία μέρα στην άλλη, παρά μόνο αν κανείς συγκρίνει τη διαφορά στο μακρινό παρελθόν με το παρόν.

Όπως ακριβώς όταν παχαίνουμε, όταν ψηλώνουμε, ή όταν γερνάμε.

Η διαφορά φαίνεται με την πάροδο του χρόνου, κι όχι απότομα και βιαστικά.

Βέβαια, αυτή η διάσταση του χρόνου καταργείται όταν αναφερόμαστε στο υπερφυσικό και θείο, όπου μια και μόνο στιγμή μετάνοιας μπορεί να κατατροπώσει αμέτρητα χρόνια αδυναμίας.

Εκεί όπου ο χρόνος απροκάλυπτα φανερώνει την τρωτή πλευρά της φύσης, μέσω της φθοράς που της επιβάλλει, εν αντιθέσει, οτιδήποτε θείο και ιερό πάντοτε λαμβάνει αιώνιες διαστάσεις και προοπτικές.

“ὅτι χίλια ἔτη ἐν ὀφθαλμοῖς σου ὡς ἡμέρα ἡ ἐχθές, ἥτις διῆλθε, καὶ φυλακὴ ἐν νυκτί. Τὰ ἐξουδενώματα αὐτῶν ἔτη ἔσονται. Το πρωΐ ὡσεὶ χλόη παρέλθοι, τὸ πρωΐ ἀνθήσαι καὶ παρέλθοι, τὸ ἑσπέρας ἀποπέσοι, σκληρυνθείη καὶ ξηρανθείη.”(Ψαλμός 89ος)

Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα δεν αναζητούμε μονάχα τα “Χρόνια πολλά” αλλά “τόν υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών εν ειρήνη και μετανοία εκτελέσαι παρά του Κυρίου αιτησώμεθα” (Θεία Λειτουργία Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου).

Για τον Θεό, ΠΟΤΕ, όσο ζούμε, δεν είναι αργά.

Όπως επίσης, απέναντί Του, καθένας μας διαθέτει το δικό του ρυθμό, άλλος βραδύς και άλλος ταχύτατος, κάποιος μια ζωή χαμένος και ο ίδιος σε μια μέρα αναστημένος.

Εσύ, έχεις λίγο χρόνο;