Σε λίγες μέρες θα πλημμυρίσουν οι αίθουσες των σινεμά με κόσμο ανυπόμονο να παρακολουθήσει την καινούρια ταινία της Marvel: Spider-Man – No Way Home. Το hype για την ταινία έχει φτάσει σε αστρονομικά επίπεδα και πολλοί συζητούν ότι πρόκειται να σπάσει ρεκόρ σε πωλήσεις εισιτηρίων.

Αναμφισβήτητα, με τις ταινίες της Marvel και της DC και τις τεράστιες παραγωγές πίσω από αυτές, η ενασχόληση με τους υπερήρωες έχει εξαπλωθεί σε ανθρώπους όλων των ηλικιών και όχι απλώς σε εφήβους-nerds, όπως ίσως συνέβαινε τα παλαιότερα χρόνια με τα κομικς.

Ο Spider-man είναι πιθανότατα ο πιο αγαπημένος ήρωας των περισσοτέρων και σίγουρα ο πιο διάσημος. Είτε από τις ταινίες με τον Tobey Maguire, είτε από τις ταινίες με τον Andrew Garfield είτε από τις καινούριες ταινίες της Marvel ή ακόμα από τις σειρές κινουμένων σχεδίων ή τα κόμικ, είναι δύσκολο κάποιος να μην αγαπήσει τον νεαρό αυτό ήρωα και τις υπερβατικές του πράξεις.

Η ιστορία για το πώς αποκτά τις υπερδυνάμεις του και τις χρησιμοποιεί για να σώζει ανθρώπους είναι πάνω-κάτω γνωστή από όλους και μάλλον την αναλογιζόμαστε ως μία απλή ιστορία επιστημονικής φαντασίας. Όμως, όπως θα προσπαθήσω να αναδείξω στο συγκεκριμένο κείμενο, η ιστορία του Spider-man κρύβει βαθιά μηνύματα που μπορούν να μας διδάξουν πολλά τα οποία πιθανώς δεν έχουμε συνειδητοποιήσει.

Η ιστορία του Spider-man είναι συνοπτικά η εξής (σύμφωνα με τα παραδοσιακά κομικ):

Ο Peter Parker είναι ένα δεκαπεντάχρονο αγόρι που τον τσιμπάει μία ραδιενεργή αράχνη σε ένα επιστημονικό συνέδριο που παρακολουθούσε. Από το τσίμπημα αποκτά υπερδυνάμεις, δηλαδή υπεράνθρωπες αθλητικές ικανότητες και αισθήσεις, δυνατότητα να σκαρφαλώνει στον τοίχο κ.α. Έχοντας ανάγκη από χρήματα, αποφασίζει να συμμετάσχει σε έναν διαγωνισμό που πρέπει να επιβιώσει σε ένα «ring» του box με ένα διάσημο μαχητή κερδίζοντας χρηματικό έπαθλο αν τα καταφέρει. Πράγματι, χρησιμοποιώντας τις καινούριες δυνάμεις του, κερδίζει τα χρήματα και καθώς επιστρέφει σπίτι του βλέπει έναν ληστή να δραπετεύει αλλά δεν τον σταματά, αφού θεωρεί ότι δεν αποτελεί δική του υποχρέωση να κάνει κάτι τέτοιο. Μετά από λίγες μέρες ο ίδιος ληστής δολοφονεί τον θείο του Peter, τον Ben, με τον οποίο έμενε o Peter αφού οι γονείς του είχαν πεθάνει όταν ήταν μικρός. Από τότε και στο εξής ο Peter αποφασίζει να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις για το καλό της κοινωνίας και όχι για δικούς του ατομικούς στόχους. Έτσι, γεννιέται ο Spider-man, ένας ήρωας-σύμβολο ο οποίος με αυταπάρνηση ρισκάρει καθημερινά τη ζωή του για το καλό της ανθρωπότητας.

Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να κάνουμε κάποιους παραλληλισμούς ώστε να ξεχωρίσουμε τη βαθύτερη σημασία της ιστορίας.

Καταρχάς, το τσίμπημα αράχνης θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι η απότομη ενηλικίωση του ανθρώπου, η ανεξαρτησία που αποκτά, ενώ οι υπερδυνάμεις είναι η ικανότητα να πράττει χωρίς τους περιορισμούς των γονέων, η γενικότερη ελευθερία στην επιλογή συμπεριφορών και ηθικών αξιών που είναι αποτέλεσμα της ενηλικίωσης.

Το κυνήγι των χρημάτων με τον διαγωνισμό στο «ring» καθώς και η αδιαφορία για τον ληστή είναι πράξεις που δείχνουν την εκμετάλλευση της ανεξαρτησίας του νέου αποκλειστικά για προσωπικό του συμφέρον, την επιδίωξη του εύκολου κέρδους, την απομάκρυνση από τον συνάνθρωπο και την έλλειψη αλληλεγγύης και ευαισθησίας.

Το πιο σημαντικό γεγονός της ιστορίας είναι ο θάνατος του θείου Μπεν από τον ληστή που προηγουμένως δεν είχε σταματήσει ο Peter. Το γεγονός αυτό φανερώνει ότι η εγωιστική συμπεριφορά του νέου οδηγεί στον “θάνατο” του ανθρώπου που στοχεύει να γίνει στο μέλλον. Ο θείος Μπεν αποτελεί για εκείνον το πρότυπο του αφου ενσαρκώνει τα ιδανικά εκείνα που ο Peter προσπαθεί να κάνει πράξη. Η αδιάφορη-οκνηρή στάση του όμως οδηγεί στην απώλεια της μεταξύ τους σχέσης.

“Ο κάθε άνθρωπος είναι ένοχος για τα καλά πράγματα που μπορούσε να κάνει αλλά δεν έκανε”.

–Βολταίρος

Τελικά, ο Peter αποφασίζει να αξιοποιήσει τις δυνάμεις του για το καλό της ευρύτερης κοινωνίας, φορώντας τη μάσκα του Spider-man και ενσαρκώνοντας τον ήρωα. Αποφασίζει, δηλαδή, να αναλάβει την μεγάλη ευθύνη που έχει απέναντι στους ανθρώπους λόγω της μεγάλης δύναμης που του δόθηκε.

Βέβαια, δεν έχει ο καθένας μας τη δυνατότητα να βγαίνει στους δρόμους και να σταματάει εγκληματίες. Και ούτε θα πρέπει να επιδιώκει κάτι τέτοιο, εφόσον αυτό δεν αποτελεί καθήκον του. Εδώ ο ρόλος μας διαφοροποιείται από τον δρόμο του Peter ο οποίος σώζει άμεσα και έμπρακτα τους άλλους ανθρώπους. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να χρησιμοποιήσουμε την ανεξαρτησία μας, την μεγάλη αυτή δύναμη, προκειμένου να καλλιεργηθούμε ως άνθρωποι, να αποκτήσουμε γνώσεις και να γίνουμε ενάρετοι καθώς έτσι μπορούμε να βοηθήσουμε περισσότερους ανθρώπους από οποιονδήποτε υπερήρωα. (Περισσότερα για τον ρόλο του νέου ως προς την αλλαγή του κόσμου προς το καλύτερο στο κείμενο «Η αλλαγή του κόσμου είναι η αλλαγή του εαυτού σου».)

“Πρέπει να σκέφτεται κανείς σαν ήρωας για να μπορεί να συμπεριφέρεται σαν ένας απλά αξιοπρεπής άνθρωπος.”

May Sarton

Όλοι μας αγαπάμε τους υπερήρωες και παρακολουθούμε τις ιστορίες τους με θαυμασμό αλλά κατά πόσο ζούμε με το πρότυπο ζωής και τα ιδανικά που εκπροσωπούν;

Οφείλουμε να αναλογιστούμε πώς ο καθένας μας αξιοποιεί τη δική του «υπερδύναμη». Η ναρκισσιστική αξιοποίηση αυτής, αν και είναι ελκυστική, μας απομακρύνει από τους στόχους μας για το μέλλον, εφόσον αυτοί είναι κάτι παραπάνω από απλή καλοπέραση και συμπεριλαμβάνουν συναισθήματα αλληλεγγύης και αγάπης προς τον συνάνθρωπο.

Ο δρόμος αυτός δεν είναι εύκολος ούτε γεμάτος ευτυχία. Περιλαμβάνει θλίψεις, δυσκολίες αλλά ταυτόχρονα απελευθερώνει τον άνθρωπο και τον γεμίζει ελπίδα και αγάπη αφού υπερβαίνοντας τις δικές του αδυναμίες και τα πάθη του θυσιάζεται για τους άλλους, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τις δικές του επιφανειακές επιθυμίες. Γι’ αυτό άλλωστε και οι περισσότερες ιστορίες των υπερηρώων, όπως και του Spider-man, είναι δραματικές. Παραδείγματα αληθινών ανθρώπων που έζησαν γεμάτοι αγάπη και αυταπάρνηση το επιβεβαιώνουν επίσης. (Χαρακτηριστική ταινία που προτείνω ανεπιφύλακτα: Hacksaw Ridge) . Οι ιστορίες αυτές, όμως, μας δίνουν δύναμη και αισιοδοξία και μας αλλάζουν προς το καλύτερο. Άλλωστε, αυτό σημαίνει να είσαι ήρωας: ενώ ο κόσμος γκρεμίζεται και γίνεται κομμάτια, εσύ να προσπαθείς να μαζέψεις τα θρύψαλα για να τον ξαναχτίσεις έστω και λίγο.