Η επιστήμη του πρώτου μισού του 20ου αιώνα εστιάζει στην κβαντική μηχανική, τη γενική θεωρία της σχετικότητας και την πυρηνική σχάση. Στο δεύτερο μισό στο προσκήνιο έρχονται πολλές θεμελιώδεις ανακαλύψεις στη βιολογία με κορυφαία εξ΄ αυτών την ανακάλυψη της μοριακής δομής του DNA που έγινε το 1953. Το μοντέλο της διπλής έλικας του DNA προτάθηκε από τους επιστήμονες James Watson και Francis Crick, στους οποίους και απονεμήθηκε το Νόμπελ Ιατρικής/Φυσιολογίας το 1962 μαζί με τον Maurice Wilkins. Ωστόσο, εξίσου αξιοσημείωτη είναι και η συνεισφορά μιας άλλης επιστήμονος, της Rosalind Franklin, στην οποία δεν φαίνεται να αποδόθηκαν τιμές και αναγνώριση για το σπουδαίο έργο της.

Η Rosalind Franklin γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1920. Μαθήτευσε στη Σχολή θηλέων St. Paul’s School, δείχνοντας ιδιαίτερη ικανότητα για τα μαθηματικά και τις επιστήμες. Σπούδασε στο Newnham College του Cambridge, στο τμήμα της Φυσικής Χημείας και σύντομα, ως πτυχιούχος, κατέκτησε θέση στο Κεντρικό Εργαστήριο Κρατικών Χημικών Υπηρεσιών στο Παρίσι. Εκεί έμαθε και βελτίωσε τις τεχνικές ακτίνων Χ και απέκτησε με τη δουλειά της διεθνή φήμη μεταξύ των χημικών.

Από το 1950 εργάστηκε στο τμήμα βιοφυσικής του John T. Randall στο King’s College του Λονδίνου. Εκεί συνάντησε τον Maurice Wilkins, ο οποίος ηγήθηκε της δικής του ερευνητικής ομάδας μελετώντας τη δομή του DNA. Η Franklin δούλεψε με τον μεταπτυχιακό φοιτητή Gosling και τράβηξε πολύ σαφείς φωτογραφίες περίθλασης ακτίνων Χ του DNA, μια εκ των οποίων, γνωστή ως Φωτογραφία 51, αποτέλεσε καθοριστικό στοιχείο για τον προσδιορισμό της δομής του. Η φωτογραφία αποκτήθηκε μέσω 100 ωρών έκθεσης σε ακτίνες Χ από ένα μηχάνημα που η ίδια η Franklin είχε βελτιώσει. Στις αρχές του 1953 είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το DNA αποτελείται από δύο έλικες με τις φωσφορικές ομάδες στο εξωτερικό.

Ο αρχειοθέτης του King’s College, Geoff Browell λέει: «Η Φωτογραφία 51 τραβήχτηκε από τους Rosalind Franklin και Ray Gosling στο Τμήμα Βιοφυσικής εδώ το 1952. Είναι αναμφισβήτητα η πιο σημαντική φωτογραφία που τραβήχτηκε ποτέ.»

Εν τω μεταξύ, στο εργαστήριο Cavendish στο Cambridge, οι επιστήμονες Francis Crick και James Watson δούλευαν σε ένα θεωρητικό μοντέλο DNA. Το 1951 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το DNA αποτελείται από μια τριπλή έλικα. Τον Ιανουάριο του 1953 συγκέντρωσαν σημαντικές πληροφορίες για τη δομή του DNA από τη Φωτογραφία 51 και μη δημοσιευμένες εργασίες της Franklin, που τους έδειξε ο Wilkins εν αγνοία της. Oι Watson και Crick δεν της είπαν ποτέ ότι είδαν το υλικό της και δεν της απέδωσαν τιμές όταν δημοσίευσαν την ολοκληρωμένη εργασία τους στο περιοδικό Nature τον Απρίλιο του 1953. Επιπλέον, ο Watson στο βιβλίο του The Double Helix υποτίμησε σημαντικά τη συνεισφορά της Rosalind Franklin. Αλληλογραφία του που βρέθηκε στη συνέχεια, μαρτυρά την «κλοπή» της Φωτογραφίας 51.

Η Franklin μεταφέρθηκε στο εργαστήριο κρυσταλλογραφίας του J. D. Bernal στο Birkbeck College, όπου ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τον ιό μωσαϊκού καπνού (TMV). Οι αναλύσεις της αποκάλυψαν, μεταξύ άλλων, ότι το γενετικό υλικό του TMV (RNA) σχημάτιζε μια μακρά μονή αλυσίδα ενσωματωμένη βαθιά μέσα στο πρωτεϊνικό «κέλυφος» του ιού.

Το φθινόπωρο του 1956 η Franklin διαγνώστηκε με καρκίνο των ωοθηκών. Πέθανε στο Λονδίνο στις 16 Απριλίου 1958 σε ηλικία 37 ετών. Ο John Desmond Bernal, ένας από τους πιο γνωστούς επιστήμονες του Ηνωμένου Βασιλείου και πρωτοπόρος στην κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ, είπε για εκείνη: «Ως επιστήμονας, η Franklin διακρίθηκε για την εξαιρετική σαφήνεια και τελειότητα σε όλα όσα ανέλαβε».

Τελικά το Νόμπελ Ιατρικής/Φυσιολογίας για την ανακάλυψη της δομής του DNA δόθηκε το 1962 στους Watson, Crick και Wilkins. Το έπαθλο δεν ήταν συνηθισμένο να δίνεται μετά τον θάνατο, και τελικά δεν συμπεριλήφθηκε η Franklin.

Η Anne Sayre, Αμερικανίδα συγγραφέας, στο βιβλίο της περιγράφει την Franklin ως μία επιστήμονα που συνέβαλε καθοριστικά σε μια από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις του εικοστού αιώνα και της οποίας η αξία δεν αναγνωρίστηκε ακόμα και όταν ήταν εν ζωή. Το βιβλίο φωτίζει επίσης την ανισότητα των φύλων στην αγγλική εκπαίδευση και επιστήμη κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1940 και του 1950. Θύμα των κοινωνικών αυτών προβλημάτων ήταν, κατά την Sayre, και η Franklin.

Η Rosalind Franklin ήταν απόλυτα αφοσιωμένη στη δουλειά της. Ως επιστήμονας ήταν πρωτοπόρος πειραματιστής, αλλά και σπουδαίο αναλυτικό μυαλό. Φρόντιζε να βελτιώνει σταθερά την ποιότητα των φωτογραφιών, ώστε να έχει σαφή δεδομένα που να της επιτρέπουν να υποστηρίξει τη δομή του DNA. Αποτέλεσε μια υποδειγματική επιστήμονας που ήθελε να ελέγχει ξανά τα αποτελέσματά της προτού καταλήξει σε συμπεράσματα. Μόλις 37 ετών και είχε ήδη προσφέρει αυτό το μεγάλο δώρο στην ανθρωπότητα, αφού με την ανακάλυψή της για το DNA συντέλεσε στην μετέπειτα γενικότερη κατανόηση του μηχανισμού διατήρησης και μεταβίβασης της γενετικής πληροφορίας.

Αποτελεί, όμως, και παράδειγμα μιας γυναίκας που, αν και αντιμετώπιζε πολλές δυσκολίες στον εργασιακό χώρο, δεν άφησε τίποτα να σταθεί εμπόδιο στα σχέδια που είχε για τη ζωή της. Αναζήτησε τη γνώση και προσέγγισε βιολογικά ζητήματα με μεθοδικότητα και αφοσίωση. Επένδυσε στην επιστήμη και άφησε πίσω της ένα μεγάλο έργο, θέτοντας τις βάσεις για τα σύγχρονα ιατρικά και βιολογικά επιτεύγματα.

Πηγές:

Εικόνα 1: https://www.flickr.com/photos/ideonexus/3186967128

Εικόνα 2: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rosalind_Franklin.jpg

US National Library of Medicine National Institutes of Health, 2001, Andrjez Stasiak, Rosalind Franklin

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1083834/

Biography.com, 2020, Rosalind Franklin

https://www.biography.com/scientist/rosalind-franklin

Oxford dictionary of National Biography, 2017, Franklin, Rosalind Elsie

https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-37431;jsessionid=E7B5B6DD39B1A3A6D140F28385495515

BBC News, 2012, Fergus Walsh, The most important photo taken?

https://www.bbc.com/news/health-18041884

Νational Geographic, 2013, Jane J. Lee, 6 Women Scientists who snubbed due to sexism

https://www.nationalgeographic.com/culture/article/130519-women-scientists-overlooked-dna-history-science

Livescience, 2010, Jeremy Hsu, ‘Lost’ Letters Reveal Twists in Discovery of Double Helix

https://www.livescience.com/10142-lost-letters-reveal-twists-discovery-double-helix.html

The Nobel Prize, 2009, Nobel Prize Facts

https://www.nobelprize.org/prizes/facts/nobel-prize-facts/