«Ποιος είναι ο κύριος;» σας ακούω να ρωτάτε. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχει και μεγάλη σημασία να σας τον συστήσω, εξάλλου όσοι παρακολούθησαν τα αθλητικά δρώμενα του μήνα που μας πέρασε γνωρίζουν το όνομά του. Θα επανέλθουμε αργότερα σε αυτόν.
Αυτό που έχει κάποιο ενδιαφέρον είναι να σας περιγράψω το εξής σενάριο:
Σκεφτείτε ότι σας καλούν σε μια γιορτή, στην οποία εσείς και άτομα που, σε όλη τους τη ζωή, υπηρέτησαν τον ίδιο σκοπό με σας θα τιμηθούν. Βρίσκεστε πλέον σε προχωρημένη ηλικία και οι μέρες της κοινωνικής προσφοράς σας έχουν περάσει. Παρόλα αυτά, όταν ακούγεται το όνομά σας, όλοι σηκώνονται όρθιοι και σας χειροκροτούν. Συνομήλικοί σας, αλλά ακόμα και οι νεότερες γενιές αναγνωρίζουν την αξία σας, υπογράφοντας με ανεξίτηλο μελάνι το όνομά σας στην ιστορία.
Αυτό θα μπορούσε να είναι η ιδανικότερη περίπτωση υστεροφημίας.
Σε πρώτη ανάγνωση, μια τέτοια κατάληξη της πολυετούς προσπάθειας κάποιου, η καθολική αναγνώριση της προσφοράς του, φαίνεται ως τόσο μεγάλη επιβράβευση που μπορεί να τεθεί σκοπός ζωής. Το χτίσιμο του legacy του. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι πάντα έτσι.
Σε πολλές περιπτώσεις, το έργο μας, ανεξάρτητα από την επίδραση που είχε, μπορεί να περάσει απαρατήρητο. Ή μπορεί να καταλογιστεί σε κάποιον άλλον, με αποτέλεσμα να απολαύσει αυτός τους καρπούς των κόπων μας. Υπάρχει πιθανότητα να αναγνωριστεί μετά θάνατον, ή ακόμα να υποτιμηθεί και να αμαυρώσει το όνομά μας, χωρίς πλέον εμείς να μπορούμε να κάνουμε τίποτα για αυτό.
Όταν η πραγματικότητα καταλήξει να είναι κάπως έτσι, η αιτία της δυστυχίας μας επιρρίπτεται συνήθως στον «άλλον». Δεν είναι απίθανο, σε τέτοια σενάρια, να δημιουργηθούν συναισθήματα οργής και μίσους, που δύσκολα μπορούν να εστιαστούν σε ένα συγκεκριμένο άτομο, και τελικά απευθύνονται στην κοινωνία συνολικά: που αδιαφόρησε για μας, μας υποτίμησε ή μας εκμεταλλεύτηκε ή εν τέλει δε μας (ανταπ)έδωσε την αναγνώριση που (μας οφείλει) όφειλε για τη σκληρή δουλειά μας.
Αξίζει λοιπόν να επενδύσουμε τους κόπους μιας ζωής για να θυμούνται το όνομά μας;
Είναι στην ανθρώπινη φύση η αναζήτηση της επιβεβαίωσης από τον συνάνθρωπο. Όταν γίνεται αυτοσκοπός, όμως, μια κοπιώδης προσπάθεια μάλλον χαραμίζεται, γιατί πολύ απλά ο τελικός στόχος της σταματάει να είναι στον έλεγχό μας και περνάει στην κρίση του κοινωνικού συνόλου. Ανεξάρτητα από το πόσο συστηματικά, προσεκτικά, σκληρά προσπαθήσαμε για να προσφέρουμε. Τότε είναι πολύ πιθανό, άθελά μας να καταστήσουμε τον «άλλο» τελικό κριτή της ζωής μας, την κόλαση ή τον παράδεισό μας.
Υπάρχει όμως μια συγκεκριμένη νοοτροπία-κλειδί που αποτρέπει αυτό το απάνθρωπο σενάριο.
Το κλειδί, για μένα, είναι το εξής: Να υπηρετήσεις όσο καλύτερα μπορείς έναν σκοπό, που να θεωρείς ότι είναι τόσο μεγαλύτερος από σένα, ώστε και εσύ ο ίδιος να συνειδητοποιείς ότι η υστεροφημία σου είναι ασήμαντη μπροστά σε αυτόν.
Εδώ το στοίχημα του legacy σταματάει να έχει ως μοναδική επιβράβευση την ικανοποίηση του εγωισμού μας. Με αυτό το σκεπτικό μαθαίνεις να δουλεύεις ταπεινά και, ταυτόχρονα, στο μέγιστο των δυνατοτήτων σου, αφού δεν επωμίζεσαι το βάρος της προσωπικής σου τελικής αποτίμησης, αλλά συμμετέχεις και συ σε μία κοινή μεγάλη προσπάθεια, βάζοντας το λιθαράκι σου.
Ο συνάνθρωπος τώρα παίρνει μια τελείως διαφορετική ιδιότητα. Σταματάει να είναι ανταγωνιστής σου, επιβράβευση ή τιμωρία σου. Διευκολύνεται η συνεργασία σου μαζί του, γιατί είτε κυνηγάτε έναν κοινό στόχο είτε προσπαθείς για κάτι που πιστεύεις ότι θα κάνει τη ζωή του καλύτερη. Τέλος, μπορείς και αναγνωρίζεις την προσπάθεια όσων πέρασαν στο παρελθόν από τη θέση σου και διακρίνεις όλα αυτά τα επιτεύγματα που προηγήθηκαν για να βρίσκεσαι εκεί που είσαι. Τότε τη θέση της υστεροφημίας ως τελικό στόχο παίρνει η προσπάθεια να υπηρετήσεις με όλες σου τις δυνάμεις τον σκοπό σου, όπως έκαναν και αυτοί.
Όσοι έχετε καλή μνήμη, θυμάστε ότι στην αρχή αφήσαμε μια ανοιχτή παρένθεση. Ο κύριος της φωτογραφίας ακολούθησε αυτό το μονοπάτι: της ανιδιοτελούς προσφοράς για έναν σκοπό μεγαλύτερο από αυτόν. Στον απολογισμό της ζωής του, ο ίδιος αναγνωρίζει ότι κέρδισε τη θέση του σε μια μεγάλη «οικογένεια» που τον συγκινεί κάθε φορά που το φέρνει στο μυαλό του. Και σαν να μη φτάνει αυτό, βίωσε ο ίδιος στα 92 του χρόνια το σενάριο που σας έθεσα στην αρχή. Χωρίς καν ποτέ να το επιδιώξει. Τυχερός; Ίσως. Έχει σημασία; Καμία απολύτως.
Αυτό, τουλάχιστον στο δικό μου μυαλό, ΕΙΝΑΙ η ιδανικότερη περίπτωση υστεροφημίας.
ΥΓ: Στις παραπομπές παρακάτω, βρίσκεται το συγκινητικό βίντεο της αποθέωσής του (από το τρίτο λεπτό και μετά). Μη σταθείτε στην αθλητική του πλευρά, ακόμα και μένα εξακολουθεί να με αφήνει αδιάφορο. Αυτός έτυχε να είναι ο μεγάλος στόχος ζωής του συγκεκριμένου ανθρώπου. Το βαθύτερο νόημα νομίζω το αναλύσαμε παραπάνω.
