Πρόταση από συντακτική ομάδα: Η ανάγνωση του κειμένου να συνοδεύεται με την ακρόαση του παρακάτω κομματιού:

Κείμενο του Κ.Ε.Τσιρόπουλου από το βιβλίο “Η μαρτυρία του ανθρώπου”

Στόχος μας δεν είναι ούτε η σπουδή της ταυτότητας του φύλου, ούτε και η συμπεριφορά του άντρα στη σεξουαλική διαδικασία. Κάτω, βέβαια, από το πρίσμα της ανήσυχης αυτής εποχής, κι αυτές οι δύο πραγματικότητες και σπουδαιότητα έχουν και σημαίνοντα ρόλο παίζουν στην κίνηση και στο δυναμισμό της ζωής. Αλλά εδώ μας ενδιαφέρει η κίνηση και ο δυναμισμός του ηθικού βίου. Μέσα στο δικό του πολυτάραχο χώρο βρίσκουμε τον χαρακτηρισμό και κάποτε την πολυεδρική έννοια του Αντρισμού. Αυτή την έννοια προσπαθούμε ν’ αποσαφησίσουμε μέσα σε καιρούς όπου η σύγχυση και η θολία βοηθούν να δημιουργούνται κίβδηλες εντυπώσεις και βεβαιότητες σαθρές.

Για τους πολλούς, ο αντρισμός είναι, περίπου, μια βιολογική ακτινοβολία του άντρα. Για τούτο και σημαίνει. Πρώτ’ απ’ όλα, σκληρότητα. Δεν μπορεί, σου λένε, άντρας να είναι τρυφερός και ευαίσθητος σα γυναίκα. Πρέπει να είναι σκληρός, λοιπόν, συντηρώντας φιλάργυρα μια ζωή εσωτερική, που δεν την παραδίνει σε κανένα, που δεν ανοίγει τη θύρα της ποτέ σ’ άλλον άνθρωπο.

Έχει βέβαια, μια επίφαση αλήθειας αυτός ο χαρακτηρισμός αλλά, αν μας ρωτούσα, αν θα δίναμε πρόθυμα και με ήσυχη τη συνείδησή μας τον χαρακτηρισμό του άντρα στον σκληρό άνθρωπο, δικαιολογημένα θα διστάζαμε. Γιατί η σκληρότητα είναι, πολλές φορές, μια ιδιότητα κάποιων χαρακτήρων. Ο αντρισμός, αισθανόμαστε μέσα μας να υψώνεται, ν’ ανεβαίνει πολύ ψηλά και ν’ αγγίζει τα ουράνια.

Η τρέχουσα, όμως, αντίληψη συνεχίζει την περιγραφή του άντρα: όχι μόνο σκληρός, αλλά και ευερέθιστος, και απότομος, και αγροίκος, κι βλάσφημος, κι αδίσταχτος στα συμφέροντα που επιδιώκει, κι εγωιστής που πολλές φορές δεν δέχεται κουβέντα κι αφήνει να χαθούν τα πάντα για να σκύψει, να μην υποταγεί στα πράγματα. Τέτοιους τύπους «άντρα» μας προσφέρει και η σύγχρονη λογοτεχνία μας, ξεχωριστά, η μηδενιστική μυθιστοριογραφία του Καζαντζάκη. Εδώ πια χαρακτηρίζεται από μία «μπραβούρα» που είναι κούφια. Απλώνει το χέρι του και παίρνει ό,τι του αρέσει, χωρίς να ρωτά και χωρίς να συλλογιέται, είναι βαθύτατα ανηθικιστής και δεν σέβεται, δεν τιμά σχεδόν τίποτα άλλο εκτός από τον εαυτό του και την δύναμή του. Ο αντρισμός του είναι το σήμα κατατεθέν μιας ηθικής και βιοτικής αναρχίας και, φυσικά, για τον αυστηρό και ιεραρχημένο ηθικό βίο χάνει κάθε νόημα και κάθε πνευματικό κύρος. Αλλά πρέπει ν’ αναγνωρίσουμε ότι αυτή είναι περίπου η τρέχουσα αντίληψη περί αντρισμού.

Ακούς τους πολλούς να θαυμάζουν εκείνους που λένε εύκολα βρισιές, εκείνους που είναι έτοιμοι να χειροδικήσουν, νομίζοντας πως η δικαιοσύνη φωλιάζει στην μυϊκή δύναμη και όχι στην καθαρή και ασκημένη ανθρώπινη συνείδηση. Να δίνουν τον τίτλο του αληθινού άντρα, όχι φυσικά σ’ εκείνον που έχει τα φυσικά γνωρίσματα του φύλου ή που παρουσιάζει έντονη σεξουαλική δραστηριότητα, αλλά, οπωσδήποτε, στους σκληρούς και πεισματάρηδες, στους αδίστακτους όχι μονάχα μπροστά στους κινδύνους, αλλά κυρίως μπροστά στις σεπτές ηθικές απαγορεύσεις. Οι αναιδείς και οι βρωμεροί, εκείνοι που με την προσωπική τους φαυλότητα αλωνίζουν προκλητικά μέσα στον σημερινό κόσμο χωρίς να δέχονται κουβέντα, αυτοί είναι για τους πολλούς οι άντρες. Κι έτσι, φτάνουμε στο σημείο να χρησιμοποιούμε τον αντρισμό προκειμένου να επαινέσουμε κάποιον και, με τα δεδομένα της σημερινής ζωής, να τον λεκιάζουμε και να θέτουμε υπό αμφισβήτηση το ηθικό του κύρος.

Το αν αυτοί οι λεγόμενοι «σκληροί» άντρες ψευδολογούν ασύστολα, αν είναι συστηματικά ασυνεπείς στις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν, αν είναι εξοργιστικά επιπόλαιοι, αν είναι μοχθηροί και ζηλόφθονες, αν περνούν τις ώρες τους με το να σχολιάζουν τη ζωή των άλλων και να τη σπέρνουν με δηλητήρια, αν δεν έχουν καμιά προσήλωση σε Αρχές και καταπατούν με ασυνειδησία κάθε ιερό και όσιο, αν δεν έχουν ποτέ την παλληκαριά να αναγνωρίσουν τα λάθη τους, αν είναι δειλοί μπροστά σε γενναία ηθικά προσκλητήρια κι αν κάνουν τον κουτό όταν πρέπει ακριβώς να πουν θαρρετά και χωρίς πάθος τη γνώμη τους, κι αν δεν μπορούν ποτέ να σταθούν εναντίον του ρεύματος όταν συνειδητά γνωρίζουν πως οι πολλοί έχουν άδικο και πως πλανιούνται ενώ αυτοί κατέχουν την αλήθεια και την δικαιοσύνη… όλα αυτά η εποχή μας δεν φαίνεται να τα λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψη όταν μιλά για αντρισμό κι όταν εκστατικά απονέμει τον τίτλο του «άντρα» σ’ ό,τι πιο σκάρτο και ρυπαρό, σ’ ό,τι πιο θρασύ κι ανήθικο έχει σήμερα η ζωή μας.

Σύγχρονα “πρότυπα” (;) ανδρών κατά πολλούς (από αριστερά: Andrew Tate, Thomas Shelby, Tyler Durden, Tony Montana)

Μιλάμε για τον αντρισμό κι έχουμε κατά νου περισσότερο την ελληνική πραγματικότητα. Πώς αλλιώς να γίνει; Το σήμερα της Ελλάδας κατέχει την καρδιά μας και ελέγχει τη ζωή μας. Αυτή, όμως, η ελληνική πραγματικότητα που χαρακτηρίζεται στους καιρούς αυτούς από μια καλπάζουσα κι έντεχνα προκλημένη λαϊκή αποβλάκωση ή –επιεικέστερα- ακρισία, καταλάμπεται από ένα έξοχο και σπάνιο αρρενωπό φως: Το Εικοσιένα και το ηθικό του δίδαγμα. Η παγκόσμια Ιστορία μπορεί να σμικρύνει το γεγονός, τα σχολικά εγχειρίδια μπορεί να το χρησιμοποιούν, αλλά εμείς ξέρουμε πως μέσα από πολλή λάσπη κι από αναρίθμητες μικρότητες ξεπετάχτηκε μια αξεπέραστη αντρική λάμψη. Οι σωστοί ήρωες του Εικοσιένα ήταν άντρες. Ο νους μας αμέσως πηγαίνει στον Αθανάσιο Διάκο, στο Μπότσαρη, στο Μακρυγιάννη. Είχαν έναν αντρισμό οι μάρτυρες εκείνοι της πίστης του Χριστού και της Πατρίδας, αυθεντικό, μοναδικό. Αντρισμό που δεν ήξερε φανφαρονισμούς, ούτε γυναικίες δολοπλοκίες, που δεν περνούσε τον καιρό του «περιεργαζόμενος» και σχολιάζοντας τους άλλους, αλλά θετικά «εργαζόμενος». Αντρισμό που ήξερε νάναι σιωπηλός, σεμνός, αφωσιωμένος σε Ιδέες, που ήξερε τι αξίζει στον κόσμο η περηφάνεια του ανθρώπου και που είχε φωτίσει την αξιοπρέπεια μ’ ένα φως μεταφυσικό. Ήταν αντρισμός που ήξερε τα όριά του, δημιουργικός κι όχι διαλυτικός.

Από αριστερά: Μακρυγιάννης, Αθανάσιος Διάκος, Μπότσαρης

Αυτό τον υγιή αντρισμό αναδίνει με σίγουρο τόνο το Δημοτικό μας Τραγούδι που είναι τραγούδι γεμάτο σεμνότητα και σιωπή. Κι επειδή μιλήσαμε για τον κίβδηλο αντρισμό του Καζαντζάκη, υπογραμμίζουμε πως ο ίδιος δημιουργικός και πεντακάθαρος, πνευματικός αντρισμός του Εικοσιένα, έχει μεταγγιστεί στο μεγαλόπνοο έργο ενός άλλου Κρητικού, του Πρεβελάκη. (Όσοι διαβάσουν τον «Κρητικό» του, θα νιώσουν βαθύ το ρίγος του ελληνικού ανδρισμού).

Γιατί, λοιπόν, ενώ πάνω μας σήμερα είναι απλωμένος ο ανυπέρβλητος ηθικός ουρανός του Εικοσιένα, εμείς, τα δισέγγονα των τίμιων εκείνων αγωνιστών, διαστρέψαμε τον αντρισμό και του Έθνους και της εποχής μιας και τον παρουσιάζουμε σα μια ουσιαστικά βάρβαρη κι απνευμάτιστη εκδήλωση του σημερινού ανθρώπου; Γιατί αφήσαμε τη ζωή μας να βουλιάξει σε μιαν ηθική εκθήλυνση από την οποία πολύ δύσκολα θα ξαναβγούμε σε στέρεο ηθικό έδαφος; Τόσο, λοιπόν, δύσκολο και τόσο αξιοθαύμαστο είναι να γίνει ένας άντρας αναιδής, ασεβής, εγωπαθής, προπέτης και βάρβαρος, ώστε να εκτιμούμε και να προβάλουμε με παράδοξη αίγλη λατρείας κάποιους τέτοιους «άντρες» ;

Ο Γιάννης Αγιάννης από τους “Άθλιους” (Les Misérables – 2012)

Βάλαμε, πιο πάνω, μπρος από τη λέξη «αντρισμός» το επίθετο «πνευματικός».  Είναι ένας αναγκαίος πλεονασμός. Πλεονασμός γιατί ο αυθεντικός ανδρισμός δεν μπορεί παρά να ξεκινά από το Πνεύμα. Αναγκαίος όμως γιατί έτσι μπορεί ευκολώτερα να φωτιστεί το νόημα του αληθινού αντρισμού.

Ο Αντρισμός πέρα από ότι είναι υπόθεση του κορμιού, είναι βαθύτερα και κρισιμώτερα για τη μοίρα και τη ζωή του ανθρώπου, υπόθεση πνευματική, υπόθεση χαρακτήρα, υπόθεση ψυχής.  Κι όταν η ψυχή ξέρει και μπορεί ν’ ανασηκώσει πάνω από τα γήινα και τις εγκόσμιες απάτες το κορμί και να ελευθερώσει, να ελευθερώνει αδιάκοπα τον άνθρωπο από τις παγίδες της φθοράς, αυτή η ψυχή είναι αντρική. Είναι ψυχή δυνατή, φωτοβολούσα ψυχή που επιβάλλει τον δικό της πνευματικό νόμο στην ανθρώπινη ύπαρξη. Όταν η ψυχή είναι μόνιμα ερωτευμένη με την αλήθεια, τότε ο άνθρωπος γίνεται έντιμος, ειλικρινής και αμετακίνητα σεμνός.

Ο Aragorn από το “The Lord of the Rings”

Το νόημα του αντρισμού σημαίνει τότε πως παίρνεις το ζωή στα σοβαρά και γνωρίζεις πως αθλείς και δοκιμάζεσαι ηθικά μέσα στον κόσμο αυτό. Σημαίνει πως οι εσωτερικές σου δυνάμεις πληθαίνουν τόσο, ώστε αντέχεις ν’ ανηφορίσεις προς τα ψηλώματα εκείνα όπου ν’ αντικρύσεις το Χρέος σου σ’ όλη του την καθαρότητα προκειμένου να το πραγματοποιήσεις. Σ’ αυτά τα ψηλώματα η ζωή είναι αφάνταστα δύσκολο και αδιάκοπα επικίνδυνη. Αλλά ο αληθινός άντρας αισθάνεται πως εκεί πρέπει να ξοδευτεί η δύναμή του, πως η ζωή του πια πρέπει να λησμονήσει και ν’ αρνηθεί τις γλυκερότητες, τις αισθηματολογίες, τα κούφια και παραπειστικά λόγια και με διάθεση ασκητική να εγκαταλείψει μάταια έργα και φροντίδες που σαρώνει σα φρόκαλα ο θάνατος, για ν’ αφοσιωθεί στο βαθύ νόημα της παρουσίας του μέσα στον κόσμο. Σ’ αυτά τα δύσκολα ψηλώματα, το νόημα εύκολα εντοπίζεται γιατί η ανδρική ψυχή αντέχει και συνδιαλέγεται με το Θεό. Δια του Θεού κατανικά το θάνατο και αρραβωνιάζεται την αιωνιότητα.

O Αυστριακός Franz Jägerstätter που εκτελέστηκε επειδή αρνήθηκε να υπηρετήσει τους Ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στιγμιότυπο από την ταινία “A Hidden Life” (2019)

Υψώνουμε το βλέμμα μας, το στρέφουμε τριγύρω αναζητώντας αυτούς, τους αληθινούς άντρες που θ’ αντέξουν σ’ όλο αυτό το βάρος του χρέους τους και που δεν θα φοβηθούν τα ψηλώματα του πνεύματος. Που θα ορθοτομούν το λόγο της αληθείας και που θα μας πολιορκούν με την πνευματική ευωδία της σεμνότητάς τους.

Η ζωή μας δεν έχει πολλούς. Και στην αδειανή τους θέση βγαίνουν αυτοί οι θεατρίνοι, οι απατηλοί «άντρες», οι κίβδηλοι, που διαφθείρουν το λαό, που ταπεινώνουν το Έθνος και κάνουν τη ζωή δύσκολη και ψεύτικη.

K.E.Τσιρόπουλος – 1965

Στην εικόνα προεπισκόπησης παρουσιάζονται από αριστερά οι: Batman (του Robert Pattinson), Guts (από το Berserk), Desmond Dos (από το Hacksaw Ridge – 2016), Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος

Δακτυλογράφηση κειμένου: Άννα Παπαγεωργίου
Επιμέλεια κειμένου: Τάσος Ξύδης