Ζούμε υπό ένα άτυπο καθεστώς επιβαλλόμενης ευτυχίας. Τα τελευταία χρόνια η ευτυχία δεν αποτελεί μόνο δικαίωμα του κάθε ανθρώπου αλλά και υποχρέωσή του. Όλο και περισσότεροι ειδικοί και σύμβουλοι προσωπικής ανάπτυξης (life coaching) έρχονται για να διδάξουν/χαράξουν με τα σεμινάρια και τα βιβλία τους το δρόμο προς την ευτυχία. Η «θετική ψυχολογία» γίνεται βασική επιδίωξη των ανθρώπων σε σημείο που μέχρι και το Facebook διεξάγει ποσοτικές έρευνες για την ψυχική διάθεση των χρηστών του.
Αυτή η «βιομηχανία της θετικότητας» προέρχεται από την αμερικανική κουλτούρα και τα βιβλία αυτοβοήθειας, και αποτελεί μια αντίληψη ατομικιστική, απλουστευτική, καταναλωτική. Η ευτυχία μετατρέπεται σε κάτι αντικειμενικό και επιστημονικό.
Ωστόσο, η μεταμόρφωση μιας έννοιας, αμιγώς συνδεδεμένης με τον πολιτισμό και την κοινωνία και την ιστορία, σε προϊόν προς πώληση, οδηγεί σ’ έναν αέναο αγώνα αυτοπραγμάτωσης του καθενός, στοχευμένο στο προσωπικό του συμφέρον, στην αύξηση της απόλαυσης και της ικανοποίησής του. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος ψάχνει τα κλειδιά της ευτυχίας συνεχώς μέσα του και όχι στην κοινωνία, που για εκείνον δεν αλλάζει παρά συνιστά μια αστείρευτη πηγή εμποδίων. Ωστόσο, ο τρόπος που συγκροτούμε τον εαυτό μας δεν είναι αποκλειστικά δικός μας. Κάθε παραγόμενο νόημα αποτελεί συνιστάμενη πρόσμειξης ετερόκλητων κοινωνικοπολιτικά στοιχείων.
Το παράδοξο με τη βιομηχανία της ευτυχίας είναι πως, ενώ υποστηρίζει την ενδόμυχη ανακάλυψη της ευτυχίας – θεωρώντας την ως προσωπική υπόθεση του καθενός – , ταυτόχρονα προτρέπει τους ανθρώπους να αφεθούν στα χέρια εμπειρογνωμόνων, ακολουθώντας τις δικές τους οδηγίες. Πώς γίνεται όμως η ευτυχία, μια έννοια τόσο εξατομικευμένη, που αποτελεί κάτι ευαίσθητα προσωπικό, να πλαισιώνεται από συμβουλές ειδικών για όλους; Κι αν κάποιος δεν θέλει να είναι διαρκώς ‘’ευτυχισμένος’’ και προτιμά μια στοχαστική και κριτική στάση απέναντι στα πράγματα;
Ο Ε.Καμπάνας στο βιβλίο του με τίτλο «Ευτυχιοκρατία – Πώς η βιομηχανία της ευτυχίας κυβερνά τη ζωή μας» (εκδόσεις Πόλις) γράφει: «Οι επιστήμονες της ευτυχίας μιλούν συχνά για την “ευδαιμονία” του Αριστοτέλη, αγνοώντας ότι εκείνος δεν είχε κατά νουν το ανθρωπολογικό και ψυχολογικό υποκείμενο που έχουμε εμείς κι έτσι τον μεταφέρουν εύκολα στο παρόν. Νομίζω πάντως ότι στη συγκεκριμένη αντίληψη περί ευτυχίας, η λέξη-κλειδί είναι η “εμμονή” και συγκεκριμένα με την αυτοβελτίωση. Μας λένε ότι δεν μπορούμε να είμαστε τέλειοι, αλλά πρέπει να είμαστε παθιασμένοι με τη βελτίωση του εαυτού, να διαχειριζόμαστε καλύτερα τα συναισθήματα, τις δυνατότητες και τις δεξιότητές μας. Το αντιφατικό είναι ότι ενώ μπορούμε, υποτίθεται, να γίνουμε καλύτεροι, πάντα μας λείπει κάτι. Γι’αυτό και χρειαζόμαστε συνταγές και οδηγίες».
