Μου κάνει εντύπωση που μπήκες στον κόπο να πατήσεις αυτό το κείμενο με τον τόσο κοινότοπο τίτλο.
Η αγάπη είναι ένα θέμα για το οποίο όλοι έχουν άποψη. Ακούμε συχνά για έρωτα και σχέσεις, self-love, αγάπη για τα χρήματα ή την καλή ζωή κ.λπ.
Κι εγώ στα περισσότερα κείμενά μου έχω προσεγγίσει το ζήτημα της αγάπης (βλ. «Θυσία: απαρχαιωμένη πρακτική ή ιδιοφυής ανακάλυψη;», «Η συντροφιά των ανθρώπων», «Οι κόλαση είναι οι άλλοι (;)», κ.α.).
Μετά από διάφορες συζητήσεις πάνω στο θέμα, όμως, κατάλαβα ότι δεν έχουμε συνειδητοποιήσει τι είναι η αγάπη στην ουσία της.
Προτού συνεχίσεις το κείμενο, αφιέρωσε λίγη ώρα για να σκεφτείς έναν ορισμό της αγάπης.
Περιμένω.
Είμαι σίγουρος ότι δυσκολεύτηκες να σκεφτείς κάτι που να καλύπτει το τεράστιο νόημα της λέξης αυτής.
Με αυτόν ακριβώς τον προβληματισμό ξεκίνησα να γράφω το παρόν κείμενο. Ελπίζω στην πορεία του να μπορέσω να προσεγγίσω το νόημα του «ασπασμού των αγγέλων προς τα άστρα» όπως έγραψε ο Βίκτωρ Ουγκώ.
Πιστεύω είναι καλό για όλους μας να ξέρουμε τι σημαίνει το «σ’αγαπώ» που τόσο λαχταρούμε να ακούσουμε και να πούμε.
Πρόταση: Προτού προχωρήσεις, πάτα το παρακάτω βίντεο για να έχεις και μουσική συνοδεία κατά την ανάγνωσή σου:
Koe no Katachi ED – ” Koi wo Shita no Wa” / “Loving Is” (Piano Cover) [FULL VERSION]
Η αγάπη είναι συναίσθημα (;)
Η πρώτη σκέψη που μάλλον κάνουμε όταν ακούμε για αγάπη είναι ότι πρόκειται για αυτό το όμορφο συναίσθημα. Το συναίσθημα αυτό μας κατακλύζει όταν βρισκόμαστε με αγαπημένα μας πρόσωπα, την οικογένεια και τους φίλους μας, ή ακόμα και όταν τους σκεφτόμαστε.
Αυτό είναι μία αλήθεια. Πράγματι έχουμε συναισθήματα για τους ανθρώπους που “αγαπάμε”.
Εδώ όμως έχω την πρώτη μου μεγάλη ένσταση για την πεποίθηση ότι η αγάπη είναι συναίσθημα.
Αν η αγάπη είναι συναίσθημα που μας κυριεύει για τα κοντινά μας πρόσωπα, τότε πώς μπορώ εγώ να αγαπήσω οποιονδήποτε άλλο πέρα από αυτά;
Συχνά ακούμε ότι η αγάπη χτίζεται στη σχέση των ατόμων και αυξάνεται καθώς βιώνουν εμπειρίες από κοινού. Τότε πώς υπάρχει η δυνατότητα να αγαπήσω, να αισθανθώ δηλαδή αυτό το συναίσθημα, για κάποιον που δεν είναι τόσο κοντά μου ή ακόμα και για έναν άγνωστο;
Για παράδειγμα πώς μπορώ να αγαπήσω, να αισθανθώ, να πονέσω για έναν άστεγο που βλέπω στον δρόμο; Ή ως γιατρός, πώς μπορώ να αγαπήσω τον ασθενή μου;
Θα μου πείτε πως δεν γίνεται.
Και πράγματι αν η αγάπη είναι απλώς ένα συναίσθημα, τότε μάλλον δεν υπάρχει τρόπος να αγαπήσω κάποιον πέρα από τα κοντινά μου πρόσωπα.
Παρόλα αυτά, βλέπουμε ανθρώπους στην ιστορία που βοηθούσαν ανιδιοτελώς τους άλλους και αφιέρωσαν μάλιστα τη ζωή τους σε αυτό. Ανθρώπους οι οποίοι βίωσαν το «αγαπάτε αλλήλους».
Και αυτό επειδή η αγάπη είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό συναίσθημα.
Το όμορφο συναίσθημα που συχνά ορίζουμε ως την αγάπη έρχεται ως αποτέλεσμα της πραγματικής αγάπης που προσφέρω.
Κάποιος πιο πονηρός μπορεί να σκέφτηκε εξαρχής ότι η αγάπη είναι η προσφορά που κάνω στους άλλους.
Έτσι, αντί να πει ότι η αγάπη είναι απλώς ένα συναίσθημα, θα έλεγε ότι:
Η αγάπη είναι πράξεις (;)
Τώρα μάλιστα. Αυτό ακούγεται πολύ καλύτερο και μάλλον καλύπτει πλήρως τη σημασία της αγάπης.
Η αγάπη που έχω φαίνεται από τα έργα που κάνω. Θα έλεγε κανείς ότι οι πράξεις μου προς τους άλλους φανερώνουν την αγάπη που έχω για αυτούς.
Κι εγώ ο ίδιος για καιρό θεωρούσα ότι ίσχυε ο παραπάνω ισχυρισμός.
Μέχρι που αναλογίστηκα την «Πτώση», το περίφημο βιβλίο του Αλμπέρ Καμύ και γκρεμίστηκε μάλλον άδοξα η πεποίθηση ότι οι πράξεις φανερώνουν την αγάπη.
Στην Πτώση, ο πρωταγωνιστής “Κλαμάνς” είναι φαινομενικά ένας κατ’ εξοχήν καλός άνθρωπος. Δικηγόρος, βοηθάει τους αδύναμους και όσους έχουν ανάγκη με -θα έλεγε κανείς- ανιδιοτέλεια.
Όλα γκρεμίζονται όμως όταν αδιαφορεί να σώσει μία νεαρή γυναίκα που πέφτει από μία γέφυρα για να αυτοκτονήσει.
Από το γεγονός αυτό, αρχίζει να αμφισβητεί όλη τη ζωή και τις πράξεις του προς τους άλλους τις οποίες πάντα θεωρούσε ότι έκανε από αγάπη. Τελικά φτάνει στο τραγικό συμπέρασμα πως ό,τι έκανε είχε κίνητρο την αγάπη προς τον εαυτό του. Ακόμα και πράξεις που θα λέγαμε ότι δεν έχουν τίποτα να προσφέρουν στον ίδιο, είχαν ως βάση τον ίδιο τον εγωισμό του, αφού έχτιζαν την πεποίθηση του ότι ο ίδιος είναι ένας καλός άνθρωπος.
Οι πράξεις του δεν γινόντουσαν από αγάπη αλλά από ναρκισσισμό.
Συμπεραίνουμε, επομένως, ότι δεν είναι οι πράξεις που αποτελούν την αγάπη, αφού μπορεί το κίνητρο τους να είναι σαθρό, εγωιστικό.
Ας αναλογιστούμε κι εμείς οι ίδιοι πόσες φορές “θυσιαζόμαστε” για τους άλλους έχοντας στο νου μας το προσωπικό μας συμφέρον…
Ωραία.
Η αγάπη λοιπόν δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα, αλλά ούτε και πράξεις.
Επομένως…
Η Αγάπη είναι … ;
Αγάπη σημαίνει ΑΥΤΑΠΑΡΝΗΣΗ η οποία είναι ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ.
Πολύ παραπάνω από ένα συναίσθημα ή από πράξεις, αγαπάω σημαίνει απαρνιέμαι το προσωπικό μου συμφέρον για χάρη του άλλου. Επιλέγω τον δρόμο του πόνου, της θυσίας με σκοπό να είναι ο άλλος καλά.
Γι’ αυτό λέμε ότι η αγάπη είναι στάση ζωής, γιατί είναι τρόπος να ζει κανείς ακόμα και όταν δεν θέλει να βάλει σε δεύτερη μοίρα το δικό του καλό (ή μάλλον ειδικά τότε).
Όταν σε καλεί ένα οικογενειακό σου πρόσωπο σε τραπέζι Κυριακή μεσημέρι, πιθανότατα προτιμάς κατά πολύ να κάτσεις σπίτι σου και να φας με την ησυχία σου βλέποντας YouTube. Αν όμως θέλεις να αγαπήσεις το πρόσωπο αυτό, θα κάνεις την επίσκεψη γιατί γνωρίζεις πόση χαρά θα του προσφέρεις.
Η πράξη, δηλαδή, έρχεται ως την εκδήλωση της στάσης ζωής της αγάπης και φέρνει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του όμορφου συναισθήματος που ονομάζουμε καταχρηστικά «αγάπη».
Γι’ αυτό αγαπάμε τόσο τους γονείς μας. Επειδή μία ζωή μας προσφέρουν με ανιδιοτέλεια και αυταπάρνηση τα πάντα, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται από κοινού το συναίσθημα της αγάπης.
Γιατί άλλωστε λέμε ότι η αγάπη είναι αρετή;
Είναι αρετή επειδή με κόπο και προσπάθεια την καλλιεργείς. Δεν την αποκτάς από την μία μέρα στην άλλη. Επιλέγεις να ρίξεις τον εγωισμό σου για τους άλλους, να στοχεύσεις στην ευημερία τους και στο καλύτερο για την ψυχή τους χωρίς να σκέφτεσαι τι θα προσφέρει σε εσένα τον ίδιο.
«Δεν με κατάλαβες όλη τη νύχτα
ήμουνα πλάι σου, προσπαθούσα να κλείσω
τα παράθυρα, πάλευα – όλη τη νύχτα.
Ο αγέρας επέμενε.
Άπλωσα τότε
τις παλάμες μου πάνω σου σαν
δυό φύλλα ουρανού, και σε σκέπασα.
Έπειτα βγήκα στον εξώστη και κοίταζα
δίχως χέρια τον κόσμο.»– “Ολονυχτία”, Νικηφόρος Βρεττάκος
Η αγάπη σήμερα
Με θλίψη παρατηρώ πως σήμερα έχουμε χάσει το νόημα της αγάπης στην καθημερινότητά μας.
Εκτός του πλαισίου της οικογένειας, σπάνια παρατηρούμε σχέσεις μεταξύ ανθρώπων που να διακατέχονται από ειλικρινή αγάπη.
Ερωτικές σχέσεις έχουν ως σχεδόν αποκλειστικό κριτήριο την καλοπέραση και την σεξουαλική και ψυχική ικανοποίηση των συμμετεχόντων. Η αγάπη με τη μορφή της αυταπάρνησης και της ανιδιοτελούς προσφοράς είναι μάλλον απούσα.
Αληθινές φιλίες συναντά κανείς σπάνια, αφού οι περισσότεροι φίλοι είναι μάλλον παροδικοί συνοδοιπόροι με κριτήριο την διασκέδαση και τα κοινά ενδιαφέροντα και όχι συνταξιδιώτες με κοινούς σκοπούς και προβληματισμούς που βασίζονται σε θεμέλια αυταπάρνησης.
Σε ευρύτερη κλίμακα, η αρετή της αγάπης βλέπουμε να εκλείπει. Ο βασικότερος λόγος είναι η άρνησή μας να βάλουμε σε δεύτερη μοίρα το δικό μας συμφέρον, να γκρεμίσουμε τον εγωισμό μας.
Τα πάντα το κρίνουμε με βάση της προσφοράς που θα έχουν για εμάς, θεοποιώντας έτσι τον εαυτό μας, αφού, κατά τον Carl Jung, τον ανάγουμε ως την κορυφή στην ιεραρχία των σημαντικών πραγμάτων για τη ζωή μας.
Μη μας κάνει εντύπωση λοιπόν αν η αγάπη, η χαρά της ύπαρξης, που τόσο λαχταρούμε να βιώσουμε είναι απούσα στην καθημερινότητά μας. Εμείς οι ίδιοι επιλέγουμε τον εγωισμό μας αντί αυτής.
Εγωισμός ≠ αγάπη για τον εαυτό
Βέβαια, αγάπη για τον εαυτό μου δεν σημαίνει ότι ικανοποιώ απερίσκεπτα ότι μου προτάσσουν οι επιθυμίες και τα συναισθήματά μου.
Αγαπάω τον εαυτό μου όταν με αυτογνωσία στοχεύω στην αντιμετώπιση των ελαττωμάτων μου και στην καλλιέργεια των αρετών μου. Είναι και αυτό αυταπάρνηση, αφού απαρνιέμαι το τις επιφανειακές επιθυμίες του παρόντος για την προοπτική του βελτιωμένου εαυτού μου του μέλλοντος.
Για όσους θέλουν να αγαπήσουν…
Είναι επιλογή η αγάπη. Στάση ζωής που σημαίνει αυταπάρνηση. Αρετή που με κόπο καλλιεργείς.
Αγαπάω όταν ζω για εσένα περισσότερο απ’ ότι για εμένα. Ζω για όλους περισσότερο απ’ ότι για τον εαυτό μου. Ακριβώς επειδή αυτή η πρόταση μας ακούγεται παράλογη, γι’ αυτό και δεν θα αγαπήσουμε ποτέ ειλικρινά τον συνάνθρωπο, όσο κι αν πιστεύουμε ότι είμαστε “καλοί άνθρωποι που αγαπάνε πολύ”. Και η αλήθεια είναι αυτή, δεν αγαπάμε ειλικρινά τους άλλους. Όσο νωρίτερα το καταλάβουμε αυτό, τόσο περισσότερο χρόνο έχουμε για να αλλάξουμε.
Αγάπη είναι η μητέρα που αφιερώνει όλη της τη ζωή στην υπηρεσία των παιδιών της. Ο πατέρας που βλέπει λιγότερο την οικογένεια του επειδή δουλεύει για να την στηρίξει. Ο φίλος που σε αγκαλιάζει ενώ είσαι στα χειρότερα σου, ενώ δεν έχεις τίποτα να του προσφέρεις. Η γιαγιά που φροντίζει τον άντρα της που υποφέρει από καρκίνο. Ο άνθρωπος που θυσιάζει τη ζωή του για τους άλλους.
Μας φωτίζουν τη ζωή οι άνθρωποι που αγαπάνε. Που αγαπάνε γενικά. Όλους. Που ζούνε για τους άλλους, πονάνε μαζί τους, τους κοιτάνε στα μάτια και τους χαμογελάνε με στοργή.
Ίσως να είναι ένας καλός στόχος ζωής να προσπαθήσουμε να γίνουμε άνθρωποι που αγαπάνε. Απλοί άνθρωποι γεμάτοι αγάπη.
Και, βέβαια, όλοι θέλουμε η λέξη «αγάπη» να αποτελέσει ένα κεφάλαιο στο βιβλίο της ζωής μας.
Δεν αρκεί αυτό όμως.
«ΑΓΑΠΗ» πρέπει να είναι ο τίτλος του.
Γιατί, ίσως, όταν πεθάνουμε και βρεθούμε μπροστά στον Αιώνιο Κριτή να μη μας ρωτήσει τίποτα άλλο παρά το εξής:
«Εσύ, πόσο αγάπησες;»
Έχουμε μία ζωή να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό.
«Το πιθανότερο είναι πως δεν θα με ρωτήσει κανείς
τι την έκαμα την ψυχή μου. Όμως, εγώ
χρωστώ μιαν απόκριση πριν κλείσω τον έμμετρο
μονόλογό μου.
…………Λοιπόν,
την ψυχή μου την έκοψα με οδυνηρό ψαλίδι σε μικρά
φύλλα, μικρά χαρτιά, αστραπές μικρές
και τη μοιράζω στους περαστικούς.»– “Η Διανομή”, Νικηφόρος Βρεττάκος
Παραπομπές:
- Η εικόνα προεπισκόπησης είναι στιγμιότυπο από την ταινία “Before Sunrise”(1995)
- Οι υπόλοιπες εικόνες είναι στιγμιότυπα από τις ταινίες (κατά σειρά που παρουσιάζονται στο κείμενο): “La La Land”, “Scarface”, “The Tree of Life”, “Les Miserables”.
