Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ιδιαίτερα εξοικειωμένος με διαδικασίες αυτοψίας της εποχής και των προβλημάτων της, για να αντιληφθεί το αδιέξοδο του σημερινού ανθρώπου και την αίσθηση ματαιότητας που τον κατακλύζει καθημερινά. Αποτελέσματα αυτού είναι η «αγχώδης επιδίωξη της ευτυχίας» και η βιασύνη του να απολαύσει κανείς όσο το δυνατόν περισσότερα προτού έρθει η σειρά του για το αναπόφευκτο γεγονός του θανάτου. Ταυτόχρονα, αυτή η συνεχής απόλαυση που επιδιώκει – και που τον κάνει ακόμη πιο δυστυχισμένο τελικά – προέρχεται από τον φόβο του να αντικρίσει το κενό του. Απόδειξη του τελευταίου το σύνθημα της εποχής μας: «να περνάμε καλά». Αυτό το σύνθημα είναι η απάντηση στις υπαρξιακές αγωνίες του ανθρώπου σήμερα και φαίνεται να μην τον καλύπτει. Σκληρές λέξεις για ευαίσθητα ζητήματα θα έλεγε κανείς. Όμως, θεωρώ ότι η ειλικρινής διατύπωση του προβλήματος είναι η μισή λύση του.
Πάντα μου έκανε εντύπωση το error που παθαίνουμε όταν κάποιος μας κάνει την ερώτηση: «Ποιος είναι ο σκοπός στη ζωή σου;». Φαινομενικά είναι απολύτως λογικό να κομπλάρουμε σε τέτοιες ερωτήσεις καθώς η απάντηση είναι αρκετά δύσκολη και περίπλοκη και δεν μπορούμε να βρούμε τις λέξεις που αντιπροσωπεύουν αυτό που θέλουμε να πούμε. Ωστόσο είναι και λίγο παράξενο που για κάτι το τόσο σημαντικό για την ύπαρξή μας, δεν έχουμε βρει ακόμα τις λέξεις να το εκφράσουμε. Μήπως τελικά, δεν τις βρίσκουμε επειδή δεν το έχουμε ξεκαθαρίσει οι ίδιοι;
Τι είναι όμως τέλος πάντων ο σκοπός; Ο σκοπός είναι «το απώτερο σημείο στο οποίο αποβλέπουν οι ενέργειες, οι σκέψεις ή οι αποφάσεις μας» (1) και «ό,τι αποτελεί την τελική επιθυμία, πρόθεση και επιδίωξη κάποιου, εκείνο προς το οποίο κατευθύνονται οι επί μέρους ενέργειες και προσπάθειές του» (2). Πρέπει να σημειώσουμε, μάλιστα, πως προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «σκέπτομαι» δηλαδή παρατηρώ. Άρα ό,τι είναι στόχος των ματιών (μεταφορικά), δηλαδή επιδίωξη.
Γιατί είναι όμως απαραίτητος ο σκοπός-ή η εύρεση σκοπού- για την ζωή μας; Πιστεύω πως αν κάποιος συνειδητοποιήσει ότι υπάρχει και έχει κατανοήσει την ευθύνη που φέρει επειδή υπάρχει, αναζητά με πόθο τον σκοπό της ζωής του, αυθόρμητα. Δεν μπορεί να βρει ησυχία αλλιώς, διότι η έλλειψη νοήματος είναι ένα κομμάτι του παζλ που «δεν του κολλάει». Σχετίζεται (που όχι απλώς σχετίζεται κατά την άποψή μου αλλά είναι και άρρηκτα συνδεδεμένα) βέβαια και με την σχέση θανάτου-αθανασίας που είναι ένα άλλο θέμα, που οφείλουμε να το μελετήσουμε μεταγενέστερα, χωριστά. Όμως, αυτή η επιθυμία του ανθρώπου να βρει το νόημα πίσω από το μυστήριο της ζωής έχει εκλείψει φαινομενικά. Και αφού ο λεγόμενος «υπαρξισμός» του 20ου αιώνα δεν κατάφερε να δώσει ικανοποιητικές απαντήσεις, έχουμε περάσει στο κυνήγι της υπεραπόλαυσης. Αφού με το να αντιμετωπίζουμε κατά πρόσωπο το πρόβλημα, όπως έκανε ο υπαρξισμός, δεν έβγαλε πουθενά, ας αποφεύγουμε απλώς να το σκεφτόμαστε. Και η υπεραπολαυση έχει πάρει διάφορες μορφές. Υπερκατανάλωση φαγητού (συμπάσχω αδερφέ) και αλκοόλ, κατανάλωση ναρκωτικών ουσιών, σεξουαλική εξερεύνηση και εντέλει απόλυτη υποταγή στα ένστικτα. Απεγνωσμένη προσπάθεια επέκτασης της απόλαυσης. Και ιδού τα αποτελέσματα: παχυσαρκία, εξαθλίωση, ανωμαλία ή κατακυρίευση κτλ. Το υπαρξιακό κενό δεν καλύπτεται.
Επιπλέον, ο άνθρωπος έχει αντικαταστήσει αυτή την ανάγκη του για την υπηρέτηση ενός σκοπού, με υποκατάστατους στόχους που το μόνο κίνητρο που προσφέρουν στην πραγματικότητα, είναι η ικανοποίηση του εγωισμού του. Όμως αυτοί οι στόχοι καταργούν την ίδια την αξία της έννοιας του σκοπού. Ο σκοπός έχει νόημα για τον άνθρωπο, γιατί τον υπερβαίνει προσωπικά. Είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτόν. Εάν ο σκοπός δεν είναι υπερβατικός και πέρα από προσωπικές φιλοδοξίες, τότε δεν είναι σκοπός. Δίνει νόημα γιατί απαιτεί θυσίες, είναι δύσκολος και είναι πέρα από την ικανοποίηση του εγώ του ανθρώπου που τον επιδιώκει . Οι ήρωες της Επανάστασης μάχονταν για την ελευθερία της πατρίδας τους, και ήξεραν ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν θα μπορέσουν να ζήσουν οι ίδιοι ελεύθερα. Και αυτό το βλέπουμε παντού. Γιατροί και νοσοκόμες να ρισκάρουν την υγεία τους για να σώσουν τις ζωές των συνανθρώπων τους. Συγγραφείς και φιλόσοφοι να απομονώνονται, για χάρη των ιδεών τους χωρίς να ενδιαφέρονται εάν δεν ακουστεί ξανά η φωνή τους και καταστραφεί η φήμη τους. Πολιτικοί να θυσιάζουν την ασφάλεια και την άνεση τους για να πάνε κόντρα σε συμφέροντα που πρόκειται να ταπεινώσουν τη χώρα τους, ακόμα και αν η πολιτική τους καριέρα τελειώσει εκεί (αρκετά σπάνιο αλλά το έχουμε δει και αυτό). Θρησκευόμενοι να μαρτυρούν για την πίστη τους(διώξεις) αλλά και να περιφρονούνται. Χιλιάδες παραδείγματα αυτοθυσίας και πραγματικής μαγκιάς που δεν περιορίζονται μόνο στα παραπάνω. Άνθρωποι με σκοπό. Άνθρωποι ευτυχισμένοι, που μάχονται για κάτι περισσότερο από τον εαυτό τους. Ο άνθρωπος που ζει μόνο για την πάρτη του είναι άνθρωπος δυστυχισμένος.
Πρέπει ο άνθρωπος να βρει τον σκοπό της ζωής του. Ή ακόμα και αν δεν ξέρει αν υπάρχει σκοπός, μπορεί να έχει ως σκοπό να ανακαλύψει αν υφίσταται ή όχι (mind blown). Να κάνει πέρα τον αναξιόπιστο σύμβουλό του, τον εγωισμό, και να κοιτάξει καθαρά, ειλικρινά και σοβαρά τη ζωή του και την ευθύνη που έχει σε αυτή. Γιατί η ευθύνη είναι αυτή που γεμίζει με πληρότητα τον άνθρωπο. Έχει την ευθύνη για τον σκοπό που υπηρετεί, να μην τον αμαυρώσει και τον γελοιοποιήσει για χάρη του συμφέροντός του.
Και μόλις βρει τον σκοπό ο άνθρωπος, η ζωή του μεταμορφώνεται. Εργάζεται, δοκιμάζεται και προσπαθεί καθημερινά για να τον πλησιάζει κάθε μέρα. Όλες οι αποφάσεις του κρίνονται και φιλτράρονται από το ενδεχόμενο αντίκτυπο που θα έχουν αυτές οι αποφάσεις στην προσπάθειά του (φυσικά, ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα και η προσπάθεια που κάνει είναι έντιμη και ειλικρινής).Όλες οι δυσκολίες είναι δοκιμασίες και λειτουργούν παιδευτικά για αυτόν. Και πράγματι, ένας άνθρωπος που ξέρει τι θέλει είναι σταθερός, ακέραιος και πορεύεται στη ζωή του με αισιοδοξία και θάρρος. Είναι πλήρης.
Παραπομπές:
- : “Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας” Μπαμπινιώτη
- : Από το site “πύλη για την Ελληνική γλώσσα” https://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CF%8C%CF%82&dq=
