Ένα από τα μεγάλα στοιχήματα της εποχής μας είναι ο εξανθρωπισμός της ανθρώπινης γνώσης. Ο λόγος ότι η τελευταία έχει καταντήσει ακυβέρνητα απέραντη και εξαιρετικά μεγάλη για το ανθρώπινο μυαλό. Ο άνθρωπος κατάφερε να ανέβει στο φεγγάρι, να βουτήξει στο βυθό του ατόμου, μέτρησε το άπειρο, τιθάσευσε την πυρηνική ενέργεια, παρατήρησε πλανήτες έτη φωτός μακριά και ανακάλυψε τα μικρόβια. Κάθε επιστήμη γέννησε δεκάδες άλλες επιστήμες με αποτέλεσμα και τα πιο δυνατά μυαλά να μην μπορούν με αυτοπεποίθηση να πουν ότι γνωρίζουν τα πάντα για τον τομέα τους. Η ανάγκη για παραγωγικότητα, δημιούργησε την ανάγκη για εξειδίκευση σε όλο και πιο συγκεκριμένα αντικείμενα τα οποία απορρόφησαν τους επιστήμονες σε έναν κόσμο τόσο τεχνικό ώστε τους μετέτρεψαν σε όντα που όσο περισσότερα διάβαζαν τόσο λιγότερα ήξεραν. Η απόστασή τους από τους απλούς ανθρώπους κατέστησε εξαιρετικά δύσκολη την κοινωνία της γνώσης και το παλιό αίτημα για γνώση βέβαιη για την ζωή έμεινε στην άκρη. Η ανθρωπότητα λοιπόν, σιγά-σιγά αποκτά εκείνη την δυσάρεστη προμνησία, μόνο που τα θρησκευτικά ιερατεία που καθορίζουν αλήθεια και ψεύδος μπροστά σε ανήμπορους θνητούς έχουν αντικατασταθεί από αντικοινωνικούς επιστήμονες με ακατανόητη γνώση.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω, θεωρώ το Logicomix ως ένα από τα τολμηρότερα εγχειρήματα που έχω δει και ως ένα από τα ποιοτικότερα βιβλία που έχω διαβάσει. Οι συγγραφείς , Απόστολος Δοξιάδης και Χρίστος Παπαδημητρίου, τόλμησαν το αδύνατο, τον συγκερασμό Μαθηματικών-Φιλοσοφίας και κόμικ και το αποτέλεσμα ήταν ένα άκρως διδακτικό και απολαυστικό λογοτεχνικό έργο. Το κόμικ-βιβλίο πραγματεύεται δύο θέματα. Παρουσιάζονται πλήρως δύο κύκλοι ζωής και παρότι ο πρωταγωνιστής Ράσελ είναι μόνο ένας κοινός θνητός, στο χωροχρόνο του βιβλίου οι φάσεις της ωρίμασής τους εκτυλίσσονται ταυτόχρονα γιατί είναι αλληλένδετες: τα Μαθηματικά τον μαγεύουν και καθορίζουν εν πολλοίς την φιλοσοφία του ως ανθρώπου αλλά και το έργο του οδηγεί με καθοριστικό τρόπο στην Θεμελίωσή τους. Έτσι, παρακολουθούμε τον ήρωα στην νηπιακή του ηλικία κυριευμένο από ανασφάλειες και φόβους να προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο χωρίς να ικανοποιείται από την σχολαστική πίστη της γιαγιάς του και να υποφέρει όπως τα μαθηματικά με τις περιορισμένες μεθόδους τους , να μαγεύεται στη συνέχεια και να βιώνει την δικιά του περίοδο του Διαφωτισμού από την Βασίλισσα των Επιστημών στα εφηβικά του χρόνια. Βλέπουμε τον ήρωα στη νεανική του ορμή, εμφορούμενο από το όνειρο του Leibnitz, να θέτει στόχους που κανείς δεν έχει καταφέρει, υβριστικούς σχεδόν και είναι η εποχή όπου τα Μαθηματικά βρίσκονται στον δικό τους Παράδεισο της Θεωρίας Συνόλων. Ακολουθεί η κρίση της Θεωρίας που θα κλονίσει τις ελπίδες των μαθηματικών για τις δυνατότητες της επιστήμης τους και θα την οριοθετήσει. Μετά την κρίση, ακολουθεί η ωρίμαση οπότε ο Ράσελ συνειδητοποιεί τι πραγματικά έχει σημασία και στρέφεται στον ανθρωπισμό και την πολιτική δράση ενώ τα Μαθηματικά γεννούν την Πληροφορική προς όφελος της ανθρωπότητας.

Το Logicomix, ως διδακτικό έργο περιγράφει την διανοητική περιπέτεια της Θεμελίωσης των Μαθηματικών. Υπάρχουν περιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων που τα προβλήματα της καθημερινότητας είναι τόσο περίπλοκα ώστε είναι δύσκολο να γίνουν προβλέψεις. Για αυτό οι άνθρωποι μεταφέρουν τα δεδομένα της πραγματικότητας στον πρότυπο κόσμο των Μαθηματικών όπου μπορούν να κάνουν υπολογισμούς και καταλήγουν στην λύση. Με την πάροδο του χρόνου όμως, ανακαλύφθηκαν κενά στη βάση των Μαθηματικών, ασαφώς ορισμένες έννοιες και αντικρουόμενα αξιώματα που καταδείκνυαν ότι η επιστήμη δεν ήταν εφοδιασμένη με αυστηρά συνεπή και λογική γλώσσα που θα λειτουργούσε ως κριτήριο αληθείας με αποτέλεσμα και τα πιο κοινά αποτελέσματα να βρίσκονται μετέωρα και το οικοδόμημα να απειλείται με κατάρρευση. Όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο, οι μαθηματικοί προσπάθησαν να δομήσουν την επιστήμη στην Θεωρία Συνόλων του Καντόρ, όμως ο Ράσελ κατέδειξε τις αντιφάσεις που εμφανίζονταν με την μορφή Παραδόξων. Εν συνεχεία, με την βοήθεια του Άλφρεντ Νορθ Ουάιτχεντ, προσπάθησε με την Θεωρία των Τύπων του στο βιβλίο των «Πρινκίπια» να διορθώσει τα προβλήματα. Τελικά το μαθηματικό κομμάτι του βιβλίου τελειώνει με τον Κουρτ Γκέντελ να αποδεικνύει ότι η θεμελιώδης προϋπόθεση των Πρινκίπια δεν πληρείται, υπάρχουν δηλαδή μαθηματικές προτάσεις που είναι αδύνατον να αποδειχθούν.

Οι συγγραφείς παρουσιάζουν τις πιο πολύπλοκες ιδέες με παραστατικό τρόπο χωρίς να τις ευτελίζουν και κάνουν τον κοινό αναγνώστη μέτοχο προβληματισμών που δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί. Οσοδήποτε ανοίκεια και αν ήταν τα ζητούμενα αυτά στον αναγνώστη , το βιβλίο είναι τόσο αριστουργηματικά γραμμένο που ο μέσος αναγνώστης θα ενδιαφερθεί οπωσδήποτε να ασχοληθεί περαιτέρω.Αποφεύγονται με προσοχή οι περιττές τεχνικές λεπτομέρειες ώστε να το παρακολουθήσει ο μη ειδικός αναγνώστης (το αναγνωστικό κοινό που απευθύνεται κυρίως το βιβλίο) και δίνεται περισσότερη βάση στα αποτελέσματα που έχει η εκάστοτε θεωρία στην ανθρώπινη ζωή. Έτσι, με τον μοναδικό τρόπο που έχουν τα κόμιξ, ξεπερνιέται η στρυφνότητα των Μαθηματικών και δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να διευρύνει τις γνώσεις του πάνω σε έναν τομέα, γεγονός που διαφορετικά θα απαιτούσε πολύ περισσότερο κόπο.

Αν και λειτουργεί ως εισαγωγή σε επιστημονικές έννοιες, το Logicomix έχει κυρίως χαρακτήρα μιας ιστορίας-παραμυθιού και μάλιστα με χαρακτηριστικά τραγωδίας. Ο πρωταγωνιστής του έργου, Μπέρτραντ Ράσελ, παρουσιάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε ο αναγνώστης να νιώσει απόλυτη οικειότητα μαζί του. Φανερώνονται οι ατέλειές του, δεν αποκρύπτονται οι λανθασμένες επιλογές του αλλά και τονίζεται η παθολογική δίψα του για Αλήθεια που τον ωθεί στις αναζητήσεις του ώστε ακόμα κι αν διαφωνείς και στα θεμελιώδη μαζί του, τον αισθάνεσαι συνοδοιπόρο στην ανάλυση των ζητημάτων της ύπαρξης του Θεού, της συμπεριφοράς στον έγγαμο βίο, του πατριωτισμού και του εθνικισμού και σου θυμίζει ότι όλοι οι άνθρωποι βρισκόμαστε στο ίδιο στρατόπεδο. Αυτό που καταλαβαίνει ο ήρωας και φέρνει την τελική του λύτρωση είναι ότι τα Μαθηματικά και η Λογική δεν μπορούν να αποτελέσουν εγγυητή ορθότητας για όλα τα προβλήματα της ζωής. Έτσι ενώ ο Φρέγκε, ο Ουάιτχεντ, ο Χίλμπερτ παγιδεύονται στον κόσμο των Μαθηματικών, εκείνος θα επιστρέψει για να δώσει το επιμύθιο του βιβλίου. Σε μια ομιλία του ελάχιστα πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ορισμένοι Αμερικανοί απομονωτιστές επιχειρούν να τον πείσουν για το παράλογο της συνδρομής της χώρας τους στον πόλεμο εναντίον του ναζισμού. Και εκείνος τους απαντά παραθέτοντάς τους την ιστορία του, ενός ανθρώπου που έφτανε πάντα σε αδιέξοδο γιατί πάντα ζητούσε λύσεις πασπαρτού, την βασιλική οδό. Τελικά, ο τρόπος ίσως να βρίσκεται πολλές φορές στο συναίσθημα και στην ηθική.

Κλείνοντας, τονίζω ότι δεν πρέπει να υποτιμηθεί το βιβλίο μόνο επειδή είναι στην μορφή κόμικ. Οι συγγραφείς του δημιούργησαν ένα έργο πυκνότατο νοηματικά που όσες φορές και αν το διαβάσει κανείς, θα ανακαλύπτει κάτι καινούργιο και όσο απόμακρα και αν του φαίνονται όλα αυτά, η ανάγνωση θα είναι εξαιρετικά ευχάριστη.