Πρόταση: Η ανάγνωση του κειμένου να γίνει με τη μουσική συνοδεία αυτού του κομματιού

Στο προηγούμενο κείμενο είχαμε προσεγγίσει την έννοια της μοναχικότητας ως απαραίτητης προϋπόθεσης για την ανάπτυξη του ανθρώπου, μέσω της καλλιέργειας της προσωπικότητας.

Αναμφισβήτητα, όμως, ο άνθρωπος επηρεάζεται σε τεράστιο βαθμό και από τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους. Η κοινωνία με τους «άλλους» έχει τεράστια αξία για τον άνθρωπο, ειδικά τον νέο, αφού σε αυτούς ψάχνει και βρίσκει κομμάτια του εαυτού του, κοινούς στόχους και ανησυχίες ενώ πολλές φορές μαζί τους συμπορεύεται προς τον σκοπό της ζωής του ή την αναζήτηση αυτού.

Από μικροί καθώς ήμασταν, ήταν πρωταρχική έγνοια μας η εύρεση φίλων. Από ένα απλό «Θέλεις να γίνουμε φίλοι;» στην παιδική χαρά ή στο σχολείο προέκυψαν φιλίες που κράτησαν χρόνια ή ακόμα και μία ολόκληρη ζωή. Τα κριτήρια για την επιλογή των φίλων, τότε, σχεδόν ανύπαρκτα – ποιος είναι αστείος, ποιος παίζει μαζί μου, ποιος είναι καλός στο ποδόσφαιρο. Αυτές οι πρώτες αλληλεπιδράσεις μας με τους άλλους μάς έμαθαν πώς να προσεγγίζουμε κάποιον, πώς να του συμπεριφερόμαστε για να γίνουμε φίλοι, τι να κάνουμε για να διατηρήσουμε τη σχέση μαζί του. Έτσι αρχίσαμε να κατανοούμε και τον δικό μας ρόλο στη κοινωνία, τις αρετές και τα ελαττώματά μας, τις ανασφάλειες και τις ανησυχίες μας και σταδιακά ακόμα και την ουσία της ύπαρξής μας σε πιο προχωρημένη ηλικία. Όλα αυτά μέσω της συντροφιάς των άλλων.

Καθώς περνούν τα χρόνια, αρχίζουμε να κατανοούμε την αξία της φιλίας. Ο άλλος μετατρέπεται από το παιδί που παίζουμε παιχνίδια μαζί, σε μία προσωπικότητα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Καθώς νοηματοδοτείται διαφορετικά η έννοια του φίλου, ερχόμαστε σε επαφή με νέες δυνατότητες στη σχέση μαζί του. Αρχίζει να αποτελεί στήριγμά μας, καταφύγιο στους δύσκολους καιρούς αλλά και άτομο που μας κάνει να γελάμε, με το οποίο περνάμε καλά μαζί.

Τότε, με τον δύσκολο τρόπο πολλές φορές, μαθαίνουμε ότι η φιλία απαιτεί θυσίες, μας εκθέτει στον πόνο και τη στεναχώρια, μας κάνει ευάλωτους αφού απαιτείται εμπιστοσύνη προκειμένου να υπάρχει αρμονία μεταξύ δύο τόσο διαφορετικών προσωπικοτήτων.

Καθώς το συνειδητοποιούμε αυτό, αρχίζουν να διαμορφώνονται και τα κριτήρια με τα οποία επιλέγουμε τους φίλους μας. Ο άλλος δεν αρκεί να ακούει τον πόνο μας και να μας κάνει να γελάμε. Η σχέση μαζί του ξεπερνάει το πρώτο επιφανειακό στάδιο, το οποίο βέβαια εξακολουθεί να είναι υπαρκτό και απαραίτητο, μόλις αρχίζουμε να έχουμε ουσιαστικό στόχο στη ζωή και να ορίζουμε τις αξίες που θα σημαδέψουν το μονοπάτι που θα ακολουθήσουμε. Με βάση το μονοπάτι αυτό γίνεται και η εκλογή των φίλων μόλις ωριμάσει ο άνθρωπος. «Μία κακή εκλογή δεν μπορεί να ευρύνει και ν’ αναπαύσει το πνεύμα σου, δεν μπορεί ποτέ να σε ολοκληρώσει – γιατί στο βάθος αυτό ζητούμε από τους άλλους: να μας βοηθήσουν στην ολοκλήρωσή μας, να συμπληρώσουν τα κενά της ύπαρξής μας, ν’ αρτιώσουν τη ζωή μας»(1).

Αναγκαζόμαστε τότε να απομακρυνθούμε από παλιούς μας αγαπημένους φίλους. Πλέον διαφέρουν τόσο τα μονοπάτια που επιλέξαμε ώστε να μην μπορούμε να συμβαδίσουμε πια. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η φιλία θα λήξει εντελώς, αλλά θα εξασθενήσει και σιγά σιγά θα διατηρείται μόνο ως μία σχέση νοσταλγίας, μια «δεξαμενή» παλιών όμορφων αναμνήσεων. Ακόμη πιο θλιβερό, βέβαια, είναι κάποιοι αγαπημένοι μας φίλοι να χαθούν σε μονοπάτια σκοτεινά. Αποτελεί χρέος μας σε αυτές τις περιπτώσεις να προσπαθήσουμε να τους βοηθήσουμε ώστε να μην χαθούν ολοκληρωτικά. Πολλές φορές, όμως, η καλύτερη βοήθεια που μπορούμε να τους προσφέρουμε είναι μέσω του παραδείγματός μας και των προσευχών μας.

Ο ψυχικός πόνος, όμως, λόγω της σταδιακής απώλειας φίλων δεν είναι ανούσιους, αλλά τροφοδοτεί τον άνθρωπο με υπομονή ώστε να αναζητήσει την ουσιαστική, την απόλυτη φιλία. Και η αναζήτηση αυτή δεν είναι κουραστική αφού σχετίζεται άμεσα με την ουσία της ζωής και δύναται να την καθορίσει. Αλλά και η ίδια η αναζήτηση αυτών των φίλων νοηματοδοτεί πολλές φορές τη ζωή μας. Και μόλις τους ανακαλύψουμε, σα διαμάντια στολίζουν τη ίδια την ύπαρξή μας. «Ένα φίλος, ένας σύντροφος που διαλέξαμε είναι μέσα στη θερμή αδελφοσύνη που διαχέει, με τον τρόπο του, όχι μονάχα στήριγμα ζωής, αλλά και, βαθύτερα, παιδαγωγός. Μας χειραγωγεί προς την ουσιαστική γνωριμία του εαυτού μας, βλέπουμε την μορφή μας ολοζώντανη στα μάτια του, στο πρόσωπο του καθρεφτίζεται το παρόν μας κι εκεί ανακαλύπτουμε όλες τις προσδοκίες που γεννήσαμε, όλους τους φόβους που ξυπνήσαμε περνώντας από τη ζωή. Ο σύντροφος καθορίζει τα όριά μας και την ελευθερία μας μέσα στον κόσμο»(2).

Μία είναι η βασικότερη αρετή που απαιτείται να αποτελέσει το θεμέλιο της σχέσης μεταξύ ατόμων που θέλουν να γίνουν αληθινοί φίλοι. Αυτή δεν είναι άλλη παρά η ειλικρίνεια. Η ειλικρίνεια για τη φιλία είναι ό,τι το οξυγόνο για τον άνθρωπο. Το να είναι ειλικρινείς οι άνθρωποι μεταξύ τους σημαίνει να έχουν πλήρη βεβαιότητα ότι η σχέση τους έχει ως βάση την αλήθεια, ότι αποσκοπεί στην ανάπτυξή τους ταυτόχρονα ως σύνολο αλλά και ξεχωριστά ως διαφορετικές προσωπικότητες. Σημαίνει να μην υπάρχουν αμφιβολίες για τα κίνητρα του καθενός λόγω εγωισμού ή συμφέροντος. Αντιθέτως, να είναι βέβαιοι ότι τα λόγια και οι πράξεις του άλλου γίνονται από αγάπη και στοχεύουν να τους οδηγήσουν προς το πρότυπο του ανθρώπου που επιδιώκουν να γίνουν. Ο φίλος έτσι γίνεται οδηγός και συνοδοιπόρος, δάσκαλος και μαθητής, σε μία σχέση που κατευθύνει τους ανθρώπους προς την αυτοπραγμάτωση.

«Ένα μόνο τριαντάφυλλο μπορεί να είναι ο κήπος μου… ένας μόνο φίλος, ο κόσμος μου.» – Leo Buscaglia

Με στεναχώρια παρατηρώ πλέον ότι οι άνθρωποι έχουν σταματήσει να ψάχνουν την ουσιαστική φιλία. Τη θέση ενός καλού φίλου αντικατέστησαν μεγάλες παρέες ατόμων. Άτομα περαστικά, κοντά μας όσο τους συμφέρει και όσο μας συμφέρει. Σχέσεις χωρίς ειλικρίνεια, χωρίς νόημα, χωρίς κοινούς στόχους, χωρίς κοινό μονοπάτι. Σταματήσαμε πλέον να έχουμε φίλους, έχουμε απλώς άτομα που κάνουμε παρέα, ακόμα κι αν δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει. Οι άλλοι απλώς εξυπηρετούν την ανάγκη μας να ξεφύγουμε από τη μοναξιά μας. Η σχέση μαζί τους είναι επιφανειακή και αναλώνεται σε συζητήσεις σαχλές, χωρίς πνευματική βαρύτητα: κουτσομπολιά, κατάκριση των άλλων, γκομενικά κλπ.

Αυτό βέβαια δικαιολογείται αφού οι περισσότεροι νέοι σήμερα πορεύονται μάλλον άσκοπα, χωρίς ουσιαστικούς στόχους για το μέλλον που να ξεπερνούν την απλή καλοπέραση. Το πρόβλημα είναι ότι ούτε η ίδια η αναζήτηση της αλήθειας, του νοήματος της ζωής, δεν φαίνεται να τους απασχολεί. Η ύπαρξη του Θεού τους αφήνει μάλλον αδιάφορους ή είναι επικίνδυνη αφού δύναται να γκρεμίσει την κοσμοθεωρία που ακολουθεί ο καθένας και να τον καταστήσει υπόλογο των πράξεων του. Ως αποτέλεσμα έχουν μάθει να ζουν μόνο για το τώρα, για να περάσουν καλά στη στιγμή, αφού αναιρώντας την έννοια του παραδείσου, της αιωνιότητας, η ζωή γίνεται παροδική, τελειώνει με τον θάνατο οριστικά. Η διάρκεια, επομένως, δεν έχει αξία αφού και η ίδια η ζωή κάποτε τελειώνει.

Όλα αυτά εκδηλώνονται και στις περισσότερες σχέσεις των ανθρώπων σήμερα (φιλικές αλλά και ερωτικές).

«Σήμερα, και τα κριτήρια, αν και όπου υπάρχουν, έχουν γίνει σκιώδη, αλλά και οι αληθινοί σύντροφοι έχουν πλέον χαθεί. Ταραγμένοι, φοβισμένοι, με την τρέλα του ευδαιμονισμού στα μάτια, αναζητούν οι άνθρωποι της εποχής μας τις εύκολες συντροφιές μιάς μέρας, μιάς νύχτας, ενός ταξιδιού. Το μόνιμο σαν έγνοια έχει αφανιστεί κάτω από τη βιασύνη και τον ευδαιμονισμό της εποχής. Ο άνθρωπος βουλιάζει. Όχι μονάχα στην λογοτεχνία και στην ζωγραφική. Βουλιάζει και στη ζωή μας την ίδια και στο τέλος απομένουμε με χέρια αδειανά, μονάχοι, στις κορυφές των αβύσσων, αγριεμένοι από την ερημιά, εχθροί μ’ όλους τους άλλους, αλλά και με τον ίδιο μας τον εαυτό. Αυτό πια λέγεται ερημιά, αφού κι ο γλυκός ήχος του θεϊκού βηματισμού έχει πια καταπνιγεί από το λυσσομανητό της εποχής μας»(3)

Πολλές φορές η ζωή γίνεται τόσο δύσκολη που νιώθουμε ότι ο σταυρός μας θα μας πλακώσει πριν φτάσουμε στο Γολγοθά. Ελπίζω στη ζωή όλων μας να βρεθούν τα θαρραλέα χέρια που θα τολμήσουν, βαστώντας ακόμα τον δικό τους σταυρό, να απαλύνουν και το βάρος του δικού μας. Μαζί τους, από κει και πέρα, πορευόμαστε προς τη σταύρωση, ευελπιστώντας, κάποτε, αγκαλιασμένοι να αναστηθούμε.

Έτσι είναι η φιλία που αποσκοπεί στην αιωνιότητα. Η φιλία αυτή δικαίως θεωρείται απόλυτη, αφού ξεπερνάει τον ίδιο τον άνθρωπο και αγγίζει τον Θεό, στοχεύοντας προς Αυτόν. Και ο άνθρωπος είναι ελεύθερος και ευτυχισμένος σε μία τέτοια σχέση, μέσα από την οποία μπορεί να ολοκληρωθεί.

Η φίλοι μου είναι το φως της ζωή μου. Κάποιες φορές λάμπουν τόσο πολύ που δυσκολεύομαι να τους κοιτάξω. Παρ’ όλα αυτά, προσεύχομαι και ελπίζω να με αφήσουν να κάτσω κοντά τους για λίγο ακόμα…

Παραπομπές:

(1), (2), (3): Κ.Τσιρόπουλος, «Η εκλογή των συντρόφων» από το βιβλίο «Αγωνιώδης Θητεία»