Καταρχάς, το Instagram ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την τροφοδότηση του  ναρκισσισμού, δηλαδή της υπερβολικής ενασχόλησης του ανθρώπου με την ομορφιά του. Η αποδοχή που δεχόμαστε μέσω των like και των σχολίων στις κοινοποιήσεις μας μάς δημιουργούν μία αίσθηση ικανοποίησης, η οποία όμως είναι ακόρεστη και διαμορφώνει μία τάση διαρκούς επιδίωξης της αυτοπροβολής. Μάλιστα, τα αποκλειστικά θετικά σχόλια που δεχόμαστε δημοσίως στην πλατφόρμα μάς καθιστούν εντονότερα προσκολλημένους στο εξωτερικό μας κάλλος αφού μέσω αυτού αποκτάμε την ψευδαίσθηση της κοινωνικής αποδοχής που τόσο επιθυμούμε. Χαρακτηριστικά, επιλέγουμε προσεκτικά και με τις ώρες την κατάλληλη φωτογραφία που θα δημοσιεύσουμε, χρησιμοποιώντας και τα κατάλληλα φίλτρα προκειμένου να φανούμε ομορφότεροι. Η κατάσταση αυτή θα έπρεπε να μας προβληματίζει αφού κάνουμε τα πάντα για να θεωρηθούμε «όμορφοι» ακόμα και αν αυτό απαιτεί να παρουσιάσουμε μια διαφοροποιημένη εικόνα μας.

Βέβαια, δεν ισχύει μόνο ότι το Instagram μάς καθιστά ναρκισσιστές, αλλά και ότι άνθρωποι εξαρχής ωραιοπαθείς βρίσκουν «καταφύγιο» σε αυτό το μέσο κοινωνικής δικτύωσης που εκθειάζει την εξωτερική ομορφιά. Μάλιστα, δεν είναι τυχαίο ότι τέτοιοι άνθρωποι (λ.χ. Instagram models, “influencers”) αποκτούν γρήγορα και χωρίς δυσκολία μεγάλο αριθμό ακολούθων οι οποίοι θαυμάζουν την ομορφιά και τα υλικά αγαθά τους, αφού συνήθως πρόκειται για άτομα ελκυστικά και ευκατάστατα. Έτσι, άτομα κυρίως νεαρής ηλικίας, προκειμένου να γίνουν περισσότερο αρεστά και δημοφιλή, ανάγουν ως πρότυπά τους τις κυρίαρχες «προσωπικότητες» του Instagram. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μαζοποιούνται  με βάση τον υλισμό και την φιλαυτία. Τελικά, συχνά παρατηρούμε νέους, ακόμα και εφήβους, να δημοσιεύουν άσεμνες-χυδαίες φωτογραφίες, να προβάλλουν τα υλικά αγαθά τους με επιδεικτικό τρόπο (π.χ. με ποικιλία εντυπωσιακών φωτογραφιών από ταξίδια, από ακριβά ξενοδοχεία που επισκέπτονται) και να υιοθετούν ναρκισσιστικές συμπεριφορές προσομοιάζοντας έτσι στα εκάστοτε πρότυπά τους.

Μάλιστα, σε αντίθεση με το Facebook, το Instagram δεν παρέχει την δυνατότητα κοινοποίησης ενός κειμένου, εκτός κι αν αυτό γίνει με την μορφή φωτογραφίας ή «στόρυ» το οποίο βέβαια προβάλλεται για 24 ώρες και όχι ως κανονική δημοσίευση, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε στην υπονόμευση του πνευματικού μας κόσμου. Σε αυτό συνεισφέρει και η έλλειψη ή μη ανάδειξη ως προτύπων «επιτυχημένων» ανθρώπων καλλιεργημένου πνεύματος στην εφαρμογή, με αποτέλεσμα να αποτρεπόμαστε από την καλλιέργεια των πνευματικών μας αγαθών και αντιθέτως να ασχολούμαστε αποκλειστικά με την εξωτερική μας εμφάνιση.

Κατ’ επέκταση, πολλοί χρήστες μαρτυρούν ότι η εφαρμογή δεν τους προσφέρει χαρά και ευχαρίστηση αλλά αντιθέτως τους έχει προκαλέσει ποικιλία ψυχολογικών προβλημάτων, όπως κατάθλιψη και αίσθηση κατωτερότητας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αδυνατούμε να ανταποκριθούμε στα πρότυπα ομορφιάς που έμμεσα μας επιβάλλονται. Συγχρόνως, μας δημιουργούνται ψευδαισθήσεις έλλειψης όσον αφορά το βιοτικό επίπεδο που πηγάζουν από την σύγκριση που κάνουμε με φίλους και γνωστούς, ακόμα και διάσημους, που χρησιμοποιούν την εφαρμογή.

Επιπλέον, σε γενικές γραμμές η ενασχόληση με το Instagram αποτελεί μία μεγάλη σπατάλη χρόνου. Η προβολή των περισσότερων φωτογραφιών των υπόλοιπων χρηστών είναι συνήθως αδιάφορη ενώ από ομολογία πολλών η χρήση της εφαρμογής και η παρακολούθηση των «stories» πραγματοποιούνται μηχανικά και σαν κάποιου είδους υποχρέωση. Το μεγαλύτερο «πλήγμα» βέβαια αποτελεί το «explore page» στο οποίο προβάλλονται ταυτόχρονα εκατοντάδες δημοσιεύσεις που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντα του κάθε χρήστη ξεχωριστά, όπως προκύπτει από συγκεκριμένους αλγόριθμους. Στο explore page ξοδεύουμε πάρα πολύ χρόνο βλέποντας δημοσιεύσεις που μπορεί να μας ενδιαφέρουν ελάχιστα ή και καθόλου και συνήθως δεν μας προσφέρουν τίποτα το ουσιαστικό.

Αξίζει να αναφερθεί ότι ακόμη και καλοπροαίρετοι χρήστες, δηλαδή άτομα που χρησιμοποιούν την εφαρμογή με στόχους την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για κοινωνικά προβλήματα και την κοινοποίηση της άποψής τους σχετικά με αυτά, την ενημέρωση για γεγονότα της επικαιρότητας, αντιμετωπίζουν προβλήματα με την πάροδο του χρόνου λόγω της χρήσης του Instagram. Τα προβλήματα αυτά πηγάζουν από οπτικά ερεθίσματα και μηνύματα που υποδαυλίζουν πάθη (χυδαίες φωτογραφίες, κοινωνικά μηνύματα ρατσιστικού περιεχομένου) αλλά και από την επιρροή που ασκεί -εν γνώσει του- ο χρήστης στους ακόλουθούς του τροφοδοτώντας έτσι τον εγωισμό του. Αυτό συχνά οδηγεί στην απόκλιση από τα αρχικά υγιή κίνητρά του, προκειμένου να ικανοποιήσει το πλήθος των ανθρώπων που τον ακολουθούν αλλά και να μην υποστεί κοινωνικό στιγματισμό, προσαρμόζοντας τις απόψεις του κατάλληλα ώστε να μην κάνουν “offend”(4) κανέναν (στο πλαίσιο της πολιτικής ορθότητας).

Προσθέτοντας, το Instagram φαίνεται ότι έχει καταντήσει σαν ένα δεύτερο Tinder (5) αφού πολλοί χρησιμοποιούν την εφαρμογή με -σχεδόν- αποκλειστικό σκοπό την ικανοποίηση των ερωτικών τους επιδιώξεων.

Τελικά, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ιδανική λύση θα ήταν να διαγράψουμε οριστικά το Instagram εστιάζοντας έτσι περισσότερο στην διαπροσωπική επικοινωνία και κοινωνικοποίηση και αποτρέποντας τις επιπτώσεις που αυτό επιφέρει. Η επικοινωνία που πολλοί επικαλούνται ότι πραγματοποιούν μέσω του Instagram, προκειμένου να δικαιολογήσουν την σημασία της χρήσης του, μπορεί να πραγματοποιηθεί εξίσου αποτελεσματικά με άλλες εφαρμογές όπως το messenger. Βέβαια, επειδή πολλοί δικαίως θα δυσανασχετήσουν ότι η πλήρης απομάκρυνση από το Instagram είναι αδιανόητη, θα προσπαθήσω να προτείνω ορισμένες συμβουλές που στοχεύουν στην ορθολογική χρήση της εφαρμογής και σταδιακά και με την πάροδο του χρόνου στην ενδεχόμενη αποκοπή της από την ζωή μας. Έτσι:

1) Διαγράφουμε άτομα που ακολουθούμε τα οποία δεν γνωρίζουμε – γνωρίζουμε ελάχιστα. Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται και οι διασημότητες. Γενικά οι δημοσιεύσεις των ατόμων αυτών μας ενδιαφέρουν ελάχιστα (σπατάλη χρόνου) ενώ συχνά μας κάνουν να νιώθουμε μειονεκτικά (αίσθημα έλλειψης-κατωτερότητας).

2) Ελέγχουμε πόση ώρα χρησιμοποιούμε την εφαρμογή μέσω της δυνατότητας που η ίδια προσφέρει (δεν γίνεται από υπολογιστή). Στις ρυθμίσεις υπάρχει η επιλογή «Η δραστηριότητά σας» στην οποία ο κάθε χρήστης μπορεί να δει πόσο χρόνο περνάει στην εφαρμογή καθημερινά καθώς και τον εβδομαδιαίο μέσο όρο χρήσης. Μετά το συχνά σοκαριστικό αποτέλεσμα, μπορεί ο καθένας να βάλει έναν περιορισμό στον εαυτό του εφόσον προβληματίζεται για τον χαμένο χρόνο του και σταδιακά να χρησιμοποιεί την εφαρμογή όλο και λιγότερο.

3) Συλλογιζόμαστε την χρησιμότητα και το κίνητρο πίσω από κάθε δημοσίευση και story μας.  Πριν από ένα post μας σκεφτόμαστε αν έχει να προσφέρει κάτι στον χρήστη που θα τον δει, αν περιλαμβάνει επιθετικά-προσβλητικά μηνύματα και χαρακτηρίζεται από εμπάθεια. Όπως θεωρούμε ασήμαντες τις δημοσιεύσεις που περιλαμβάνουν λεπτομέρειες τις καθημερινότητας των άλλων (τι φαγητό τρώνε, με ποιά άτομα είναι έξω σε συγκεκριμένο μαγαζί και τι ακριβώς κάνουν εκεί κτλπ), έτσι κι εμείς πρέπει να προσπαθούμε να απέχουμε από αντίστοιχες κοινοποιήσεις. 

Κλείνοντας, σκοπός μου δεν είναι να δαιμονοποιήσω το Instagram αναιρώντας τα θετικά που προσφέρει, ειδικά στις επιχειρήσεις (6) , αλλά, όντας ο ίδιος χρήστης της εφαρμογής, να επισημάνω τους βασικότερους κινδύνους που πιστεύω ότι υποβόσκουν και να προτείνω ορισμένες συμβουλές ώστε αυτοί να περιοριστούν. Εύχομαι να διαμορφώσουμε ένα μέλλον που το Instagram δεν θα έχει πρωταρχικό ρόλο στην ζωή του ανθρώπου και θα χρησιμοποιείται με μέτρο και με αγνό σκοπό, το οποίο μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με την πλήρη επίγνωση του αρνητικού αντίκτυπου που μπορεί να έχει.

Παραπομπές :

(1): https://www.statista.com/statistics/253577/number-of-monthly-active-instagram-users/

https://www.statista.com/statistics/657823/number-of-daily-active-instagram-users/

(2): https://www.vox.com/2018/6/25/17501224/instagram-facebook-snapchat-time-spent-growth-data

(3): https://www.statista.com/statistics/325587/instagram-global-age-group/

(4):”offend”= προσβάλλω

(5):To Tinder είναι από τις πιο διάσημες dating εφαρμογές (εφαρμογές «ζευγαρώματος»).  Επιτρέπει στους χρήστες να βρουν ένα ερωτικό «ταίρι» με βάση την εμφάνιση και τα ενδιαφέροντα που επιθυμούν.

(6): https://www.facebook.com/business/news/insights/how-instagram-boosts-brands-and-drives-sales