“Τι μπορεί να σε κάνει ευτυχισμένο;”

Υπάρχουν πολλές απαντήσεις που μπορούμε να δώσουμε στην συγκεκριμένη ερώτηση. Για κάποιον, ευτυχία μπορεί να είναι τα χρήματα, μια επιτυχημένη καριέρα, μια ζωή γεμάτη ανέσεις και πολυτέλεια. Για άλλον, ίσως να είναι η αγάπη, μια ευτυχισμένη σχέση, ένας επιτυχημένος γάμος. Πολλά είναι τα πράγματα που θα έκαναν έναν άνθρωπο ευτυχισμένο, πράγματα που ορίζονται κυρίως από τις προτιμήσεις και την διάπλαση της προσωπικότητάς του με τα χρόνια. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι, την στιγμή που δίνουμε απάντηση στην ερώτηση αυτή – σε κάποιον που ενδεχομένως μας ρώτησε – θα λάβουμε πίσω μάλλον αποδοκιμασία παρά παρότρυνση για το πώς μπορούμε να οδηγηθούμε στην λεγόμενη ευτυχία, ή έστω κάποιον ενθουσιασμό για τα πράγματα που θεωρούμε τόσο όμορφα. Ακόμη, θα πιάσουμε μέχρι και τον εαυτό μας να αισθάνεται ενοχές στην περίπτωση που βιώνουμε οποιαδήποτε κατάσταση ευφορίας ή έστω οραματιζόμενοι πως αγγίζουμε οτιδήποτε πολυπόθητο.

Να είσαι ευτυχισμένος με όσα έχεις.

Η πιο συχνή απάντηση που σίγουρα έχουμε λάβει όλοι τουλάχιστον μία φορά στην ζωή μας, είναι να εκτιμάμε όσα έχουμε και να μην ζητάμε περισσότερα – σαν το περισσότερο να μεταφράζεται πάντοτε ως απληστία και όχι σαν το καλύτερο για εμάς. Ίσως αυτό να συμβαίνει διότι έχουμε την εντύπωση πως ο περιορισμός εμπνέει και την μετριοφροσύνη, κάτι που πολύ εύκολα μπορεί να παρερμηνευτεί διότι περιορίζοντας τα θέλω μας που ενδεχομένως να οδηγούν στην ευτυχία, καλλιεργούμε την μιζέρια, εφόσον μένουμε συνεχώς στάσιμοι και δεν ακολουθούμε όλα εκείνα που θα μας έκαναν χαρούμενους· άλλες φορές από φόβο, άλλες για να δείξουμε το καλοκάγαθο πρόσωπο του ταπεινού ανθρώπου.

Είναι στην φύση του ανθρώπου όμως συνεχώς να αλλάζει· αλλάζουν οι προτιμήσεις του, τα “θέλω” του, οι στόχοι του. Έτσι, έχοντας την απαίτηση από τον άλλον – ή και από τον εαυτό μας – να περιορίζει τις επιθυμίες του γιατί “αυτό είναι το σωστό” είναι σαν να τον παροτρύνουμε να πηγαίνει κόντρα στον εαυτό του, δείχνοντας του τον δρόμο μιας μίζερης αλλά φαινομενικά ηθικής ζωής.

Φυσικά, πολλές φορές νομίζουμε ότι η ευτυχία βρίσκεται και σε πράγματα κενά, δίχως ουσία. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι που χρειάζεται η διάκριση να επιλέγουμε μια πιο ταπεινή οπτική διότι, γνωρίζοντας ποιά είναι η πραγματική ευτυχία στην ζωή ανάμεσα σε τόσους φανταχτερούς αντιπερισπασμούς είναι και ο τρόπος να την φτάσουμε.

Πώς τολμάς να μιλάς για ευτυχία την στιγμή που τόσοι άνθρωποι ζουν δυστυχισμένοι;

Μια άλλη μορφή απάντησης που μπορεί να λάβουμε, με αρκετή δόση επίκλησης προς το συναίσθημα, είναι γεγονότα που θρέφουν την δυστυχία αυτού του κόσμου: πόλεμοι, πείνα, λοιμοί, φτώχια… Πράγματι, αν σκεφτούμε όλα αυτά που μπορούν να κάνουν δυστυχισμένο έναν άνθρωπο – ακόμα και κάποιος γνωστός μας που ταλαιπωρείται από διάφορες κακουχίες να μας έρθει στο μυαλό, θα σκεφτούμε πως ίσως η ευτυχία είναι μεγάλη κουβέντα. Ίσως το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να πολεμάμε κάθε τι μας προσφέρει συναισθήματα χαράς και ευφορίας, έχοντας συνεχώς το μυαλό μας να τριγυρνάει σε προβληματισμούς, προσπαθώντας να βρούμε λύση για το πως μπορούμε να καλυτερέψουμε τον κόσμο ή την ζωή του συνανθρώπου μας που βρίσκεται σε χειρότερη θέση από την δική μας…

Είναι όμως εφικτό το να αγωνιστούμε για την ευτυχία ενός δυστυχισμένου κόσμου την στιγμή που εμείς δεν ζούμε – ή μάλλον δεν γνωρίζουμε – μια ευτυχισμένη ζωή;

Μην γρουσουζεύεις την ευτυχία σου.

Υπάρχει τέλος και η αντίληψη πως, αν αισθάνεσαι ευτυχισμένος – ή γενικότερα αν νιώθεις καλά με την οποιαδήποτε κατάσταση – δεν πρέπει να το εκφράζεις προς τα έξω, να το “μελετάς” όπως λένε, διότι έτσι δημιουργείς μια συνθήκη κακοτυχίας, σαν το σύμπαν να είναι φτιαγμένο για να ευνοεί μονάχα τους κακόμοιρους, συντρίβοντας οποιονδήποτε τολμάει να χαρεί με την χαρά του. Ή ακόμα χειρότερα, δεν πρέπει να μιλάς στους άλλους για την ευτυχία που βιώνεις διότι η ζήλια και η κακία τους μπορεί με κάποιον μαγικό τρόπο να πάρει μακριά οτιδήποτε σε κάνει χαρούμενο και να το αντικαταστήσει με την δυστυχία.

Είναι τελικά αμαρτία το να ‘σαι ευτυχισμένος;

Ούτε ο Θεός αλλά ούτε και κάποιος κανόνας ηθικής μας λέει πως η ευτυχία είναι αμαρτία. Αντιθέτως, μερικές από τις μεγαλύτερες αμαρτίες είναι η ηττοπάθεια και η μιζέρια, διότι με αυτό τον τρόπο μια ψυχή μπορεί να πεθάνει πριν πραγματικά πεθάνει.

Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι πως η κοινωνία μας έχει την τάση να δείχνει πάντοτε ένα καλό προσωπείο, ακόμα και αν εμφανέστατα είναι βουτηγμένη στην αμαρτία με τις τάσεις της και τα ιδανικά που συνεχώς μας παρουσιάζει. Ειδικότερα σήμερα, η κοινωνία μας έχει σαν θεμέλιο μια ακραία μορφή ευαισθητοποίησης, η οποία καταδικάζει εκείνον που ζει ευτυχισμένα – αμφιβάλλοντας για το ποιόν του και τους τρόπους που μπόρεσε να φτάσει το αδύνατο – και ευνοεί εκείνον που η ζωή του είναι γεμάτη προβλήματα.

Είναι αλήθεια πως ζούμε σε δύσκολες εποχές: φτώχεια, ανεξέλεγκτη βία, δυσκολίες στα επαγγελματικά και πάρα πολλά ακόμα… Όπως ανέφερα και προηγουμένως όμως, απαιτείται διάκριση ώστε να υπάρξει και λύση. Θεοποιώντας τον ταλαιπωρημένο άνθρωπο που ζει συνεχώς κακουχίες, ενώ ταυτόχρονα υποτιμώντας εκείνον που κατάφερε να κάνει την ζωή του ευτυχισμένη, η δυστυχία καταλήγει να μοιάζει να μοιάζει ως ιδανικό και η ευτυχία ως μια αποτυχία που μπορείς να την αποκτήσεις μόνο με ανήθικους τρόπους. Έχουμε την εντύπωση πως ο ευτυχισμένος άνθρωπος τα βρήκε όλα έτοιμα ενώ ο ταλαιπωρημένος είναι ο δυνατός που πραγματικά παλεύει στην ζωή. Ωστόσο, οι ρόλοι μπορούν πολύ εύκολα να αντιστραφούν αν παρατηρήσουμε τις δυσκολίες που έχει ο δρόμος για την ευτυχία και τις επιλογές που έχει ο άνθρωπος ώστε να δραπετεύσει από μια αντίξοη συνθήκη.

Είναι η δυστυχία επιλογή ή μια τυχαία, δυσάρεστη συνθήκη;

Όταν μας επισκέπτονται τα προβλήματα, το πρώτο πράγμα που θα αισθανθεί ο μέσος άνθρωπος είναι απαισιοδοξία και αποθάρρυνση – ακόμα και η πρώτη αντίδραση ενός δυναμικού ατόμου θα είναι αρνητική σε ένα πρόβλημα πριν αποφασίσει πως θα διαχειριστεί την κατάσταση. Είναι αναπόφευκτο να προσπαθούμε να ζήσουμε μια ζωή δίχως στεναχώριες: όσο ιδανική και αν κάνεις την ζωή σου, κάποια στιγμή θα χρειαστεί να αντιμετωπίσεις αναποδιές και φυσικά όχι μία, αλλά πολλές φορές. Είναι και αυτό κομμάτι της καθημερινότητας. Η δυστυχία όμως είναι ένας τρόπος σκέψης, μια νοοτροπία με την οποία αντιλαμβάνεσαι τα γεγονότα γύρω σου και όχι μια συνθήκη που συνυπάρχει με το οποιοδήποτε πρόβλημα

Πάντοτε έχουμε την ελευθερία να επιλέξουμε πως θα ανταποκριθούμε απέναντι σε μια κατάσταση, όσο περιοριστική ή ανυπόφορη και αν μοιάζει. Εκείνη την στιγμή του προβλήματος, το πιο πιθανό είναι να αισθανθούμε μια σωματική και ψυχική παράλυση, αυτό όμως δεν σημαίνει πως βρισκόμαστε στα αλήθεια σε αδιέξοδο. Στην πραγματικότητα, το μόνο που μας χωρίζει από το να συνειδητοποιήσουμε τις αμέτρητες επιλογές που έχουμε για κάθε δύσκολη κατάσταση είναι η στάση ζωής που έχουμε καλλιεργήσει με τα χρόνια. Αν σε κάθε πρόβλημα επιλέγεις μια πιο ηττοπαθή στάση, τότε η δυστυχία μοιάζει όλο και πιο ελκυστική κάθε φορά που έρχεσαι αντιμέτωπος με κάποια δυσκολία ενώ αν επιλέγεις να αντιμετωπίζεις τα προβλήματα με υπομονή, επιμονή και σθένος τότε είναι πιο εύκολο να δεις τα πράγματα πιο αισιόδοξα.

Η απάντηση, τελικά, βρίσκεται στο κατά πόσο μαθαίνουμε τον εαυτό μας να αγωνίζεται ή να τα παρατάει αντίστοιχα.

Η μιζέρια δεν μπορεί να φέρει καρπούς ευτυχίας.

Για να οδηγηθούμε στην ευτυχία πρέπει να γνωρίζουμε πως να παλέψουμε για αυτήν. Το παράπονο για κάθε τι που μπορεί να προκαλέσει δυστυχία στον κόσμο – ή και στην δική μας ζωή, η θλίψη, ο θυμός, δεν είναι αποτέλεσμα της υπέρμετρης ευαισθητοποίησής μας άλλα μάλλον η ανάγκη μας για αυτοδικαίωση στην προσπάθειά μας να χαρακτηριστούμε ως “καλοί και ευαίσθητοι” άνθρωποι. Το μόνο που καταφέρνουμε έτσι όμως είναι να χάνουμε χρόνο από την προσπάθεια για όσα θα μπορούσαν να καλυτερέψουν, όχι μόνο τον δικό μας βίο, αλλά και ολόκληρου του κόσμου.

Είναι απαραίτητο να μοχθούμε για την δική μας ευτυχία, διότι μόνο μέσα από μια έμπρακτη προσπάθεια μπορούν και οι υπόλοιποι να βοηθηθούν για την δική τους ζωή. Για αυτό λοιπόν, δεν χρειαζόμαστε άλλους μοιρολατρικούς κριτές που κατακρίνουν την δυστυχία χωρίς να συμβάλουν με κάποιο πιο αποτελεσματικό τρόπο στην καταπολέμησή της, αλλά ανθρώπους που είναι διατεθειμένα να παλέψουν ακόμα και αν η ευτυχία μοιάζει σαν κάτι ακατόρθωτο στην ζωή τους. Μόνο έτσι μεταδίδεται το πολυτιμότερο αγαθό για κάθε ταλαιπωρημένο άνθρωπο: η ελπίδα.

«Η ευτυχία σήμερα είναι σαν ένα μεγάλο καταδικαστέο έγκλημα: Ποτέ δεν θα το ομολογήσεις· ποτέ δεν το εκφράσεις χωρίς να σκέφτεσαι το κακό που υπάρχει στον κόσμο λέγοντας “είμαι ευτυχισμένος” διότι αμέσως θα δεις να σχηματίζεται στα χείλη των ανθρώπων γύρω σου η καταδίκη. “Α είσαι ευτυχισμένος αγόρι μου; Και τι κάνεις για τα ορφανά στο Κασμίρ ή για τους λεπρούς στην Νέα Ζηλανδία που δεν είναι ευτυχισμένοι όπως είσαι εσύ;” Και αμέσως γινόμαστε δυστυχισμένοι στο λεπτό! Όμως, έχω την εντύπωση πως πρέπει να είμαστε ευτυχισμένοι και δυνατοί για να βοηθήσουμε τους άπορους και τους αδικημένους σε αυτή την ζωή. Αυτός που υποκύπτει συνεχώς στην μιζέρια δεν μπορεί να βοηθήσει ποτέ του κανέναν. Αντιθέτως, αυτός που είναι κυρίαρχος στην ζωή του μπορεί να δίνει την βοήθειά του απλόχερα και αποτελεσματικά».

– Albert Camus, Le Bonheur, 7 Νοεμβρίου 1913