– Jordan Peterson
Ποιο είναι το αντίδοτο για την οδύνη και την μοχθηρία της ζωής; Ο υψηλότερος δυνατός στόχος. Ποια είναι η προϋπόθεση για την επιδίωξη του υψηλότερου δυνατού στόχου; Η προθυμία για ανάληψη του μέγιστου βαθμού ευθύνης – συμπεριλαμβανομένων των ευθυνών που παραβλέπονται ή αμελούνται από τους άλλους. Θα μπορούσε ίσως κανείς να προβάλει την εξής αντίσταση: «Γιατί να επωμιστώ εγώ όλο αυτό το βάρος; Το μόνο που συνεπάγεται είναι θυσία, κακουχία και ταλαιπωρία». Όμως τι σε κάνει τόσο βέβαιο ότι δεν θέλεις να κουβαλήσεις κάτι βαρύ; Ακριβώς αυτό που χρειάζεσαι είναι να καταπιαστείς με κάτι βαρύ, βαρυσήμαντο, σοβαρό και δύσκολο. Διότι έτσι, όταν ξυπνάς στη μέση της νύχτας με τις αμφιβολίες να σε ζώνουν, έχεις κάτι προς υπεράσπισή σου: «Παρά τα ποικίλα ψεγάδια μου, τουλάχιστον κάνω αυτό. Τουλάχιστον φροντίζω τον εαυτό μου. Τουλάχιστον είμαι χρήσιμος στην οικογένειά μου και στους γύρω μου. Τουλάχιστον, κουτσά στραβά, κινούμαι ανοδικά, υπό το βάρος του φορτίου που πήρα απόφαση να σηκώσω». Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορείς να αντλήσεις αυθεντική αυτοεκτίμηση – αν και δεν πρόκειται απλώς και μόνο για μία ψυχολογική εννοιολογική κατασκευή που σχετίζεται με το πώς νοείς τον εαυτό σου τη δεδομένη στιγμή. Είναι κάτι πολύ βαθύτερο – και δεν είναι μόνο ψυχολογικό. Πέρα από ψυχολογικό είναι και πραγματικό.
Η ζωή σου αποκτά νόημα σε ευθεία αναλογία με τα βάθη της ευθύνης που είναι διατεθειμένος να επωμιστείς. Κι αυτό επειδή έτσι εμπλέκεσαι με τρόπο αυθεντικό στην προσπάθεια βελτίωσης της κατάστασης. Ελαχιστοποιείς την περιττή οδύνη. Ενθαρρύνεις τους γύρω σου με λόγια και με πράξεις. Χαλιναγωγείς τη μοχθηρία που κρύβουν η δική σου καρδιά και η καρδιά των άλλων. Ένας οικοδόμος μπορεί να αμφισβητεί τη χρησιμότητα της μονότονης τοποθέτησης του ενός τούβλου πάνω στο άλλο. Ίσως όμως να μην τοποθετεί απλώς τούβλα. Ίσως να χτίζει έναν τοίχο. Και ο τοίχος αποτελεί μέρος ενός κτιρίου. Και το κτίριο είναι ένας καθεδρικός ναός. Και ο σκοπός του καθεδρικού ναού είναι να δοξάσει το υπέρτατο αγαθό. Και υπό αυτό το πρίσμα η τοποθέτηση κάθε τούβλου είναι μια πράξη που γίνεται κοινωνός του θείου στοιχείου. Και αν αυτά που κάνεις στην καθημερινότητά σου δεν είναι αρκετά, τότε δεν έχεις θέσει ως στόχο σου την κατασκευή ενός σωστού καθεδρικού ναού. Και ο λόγος είναι ότι δεν έχεις αρκετά υψηλούς στόχους. Γιατί αν είχες, θα έβρισκες το νόημα σε συνάρτηση με τον επαρκώς υψηλό στόχο σου και αυτό θα απάλυνε τα δεινά και τους περιορισμούς της ζωής σου. Αν έχεις τη δυνατότητα να επιδιώξεις κάτι που έχει νόημα, τότε η ζωή σε απορροφά. Έχεις πάρει έναν δρόμο μεστό νοήματος. Το βαθύτερο και το πιο αξιόπιστο ένστικτο όσον αφορά το νόημα – αν δεν το έχουν διαστρεβλώσει η αυταπάτη και η αμαρτία (δεν μπορώ να το εκφράσω διαφορετικά) – εκδηλώνεται όταν βρίσκεται στο μονοπάτι της μέγιστης αρετής.
Η αίσθηση νοήματος αποτελεί ενδείκτη για το ότι πράγματι βρίσκεσαι σε αυτή την πορεία. Αποτελεί ένδειξη ότι όλη η πολυπλοκότητα που σε συνθέτει είναι ευθυγραμμισμένη μέσα σου και στραμμένη σε κάτι αξιόλογο – σε κάτι που εξισορροπεί τον κόσμο, σε κάτι που παράγει αρμονία. Είναι κάτι που το ακούς ολοκάθαρα στη μουσική και στη βαθιά αίσθηση νοήματος που ενδογενώς προσφέρει η μουσική. Ίσως είσαι ένας μηδενιστής που αγαπά το death metal. Είσαι βαθιά δύσπιστος και πεισματάρης. Δεν βρίσκεις πουθενά νόημα. Μισείς τα πάντα εκ πεποιθήσεως. Κι όμως, όταν ο πρώτος κιθαρίστας και τα άλλα μέλη του αγαπημένου σου death metal συγκροτήματος αρχίζουννα ξεδιπλώνουν εκκωφαντικά τα ηχητικά μοτίβα τους – που το καθένα δένει αρμονικά με το άλλο-, μαγεύεσαι! «Α, εγώ δεν πιστεύω σε τίποτα – αλλά, Θεέ μου, τι μουσική!». Και οι στίχοι είναι καταστροφικοί και μηδενιστικοί και κυνικοί και χολή και απελπισία, αλλά δεν πειράζει, γιατί η μουσική σού γνέφει και απευθύνει έκκληση στο πνεύμα σου και το γεμίζει με έναν υπαινιγμό νοήματος και σε συγκινεί, κι έτσι συντονίζεσαι με τις συγχορδίες και κουνάς το κεφάλι σου και χτυπάς τα πόδια σου στον ρυθμό, συμμετέχοντας θέλεις δεν θέλεις. Αυτά τα ηχητικά μοτίβα, που το ένα χτίζεται αρμονικά πάνω στο άλλο, κινούμενα προς την ίδια κατεύθυνση, προβλέψιμα ή μη, απολύτως ισόρροπα, συνιστούν τον αέναο χορό της τάξης και του χάους. Και χορεύεις κι εσύ μαζί, κι ας είσαι γεμάτος περιφρόνιση. Ευθυγραμμίζεσαι με αυτή την αρμονική, κατευθυντήρια συγχορδία. Και εκεί βρίσκεις το νόημα που σου δίνει τη δύναμη να συνεχίζεις.
Διαθέτεις ένα ένστικτο – ένα πνεύμα- που σε προσανατολίζει προς το υπέρτατο αγαθό. Καλεί την ψυχή σου να απομακρυνθεί από την κόλαση και να κατευθυνθεί προς τον παράδεισο. Και ακριβώς επειδή υπάρχει αυτό το ένστικτο, συχνά αισθάνεσαι εξαπατημένος, απογοητευμένος με τους ανθρώπους σου. Προδίδεις τον εαυτό σου, χάνεις τη σύνδεση που προσδίδει νόημα στον εργασιακό σου χώρο, στη σχέση σου με το αφεντικό σου, με το ταίρι σου. Σκέφτεσαι: «Κάτι δεν πάει καλά στον κόσμο. Μου προκαλεί τεράστια ταραχή». Όμως αυτή ακριβώς η απογοήτευση μπορεί να λειτουργήσει ως ενδείκτης πεπρωμένου. Σηματοδοτεί την αποποίηση ευθυνών –για πράγματα που έμειναν εκκρεμή, για πράγματα που όμως πρέπει να γίνουν. Κι αυτό σε ενοχλεί. Σε εκνευρίζει η κυβέρνηση, νιώθεις πικρία και αγανάκτηση για τη δουλειά σου, είσαι δυσαρεστημένος με τους γονείς σου και αισθάνεσαι απογοητευμένος για όλους τους ανθρώπους γύρω σου που δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους. εξάλλου υπάρχουν τόσα πράγματα που περιμένουν πώς και πώς να γίνουν. Εξοργίζεσαι που δεν γίνονται τα πράγματα που πρέπει να γίνουν. Κι όμως, αυτός ο θυμός –αυτή η οργή- είναι ένα κατώφλι. Η παρατήρηση της αποποιημένης ευθύνης ισοδυναμεί με ένδειξη πεπρωμένου και νοήματος. Το κομμάτι του εαυτού σου που είναι προσανατολισμένο προς το υπάρτατο αγαθό επισημαίνει τη διάζευξη ανάμεσα στο ιδανικό το οποίο μπορείς να διανοηθείς –στο ιδανικό που σε κυριεύει- και στην πραγματικότητα την οποία βιώνεις. Υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσά τους το οποίο εξωτερικεύει την ανάγκη να γεφυρωθεί. Συνεπώς μπορείς να ενδώσεις στην οργή και να φορτώσεις το φταίξιμο σε κάποιον άλλο –εξάλλου δεεν είναι ψέμα ότι συνεισφέρουν κι άλλοι άνθρωποι στα προβλήματα. Ή μπορείς κάποια στιγμή να αντιληφθείς ότι αυτή σου η απογοήτευση είναι μια ένδειξη που προέρχεται από τα πλέον θεμελιώδη επίπεδα της ύπαρξής σου και σου λέει ότι υπάρχει κάποιο λάθος που πρέπει να διορθωθεί –και ίσως μάλιστα από σένα. Τι είναι λοιπόν αυτή η ανησυχία, αυτό το ενδιαφέρον, τι είναι αυτό που σε εκνευρίζει, που σου αποσπά την προσοχή; Δεν είναι το κάλεσμα στην ευτυχία. Είναι το κάλεσμα για τη δράση και την περιπέτεια που συγκροτούν τη γνήσια ζωή.
Πέρα από την τάξη (12 επιπλέον κανόνες για τη ζωή),
Εκδόσεις: Key Books – Μετάφραση: Αλεξάνδρα Κονταξάκη – σελ:150-152