Σε τι χρησιμεύει ένας πατέρας στην εποχή μας; Τι τον προσδιορίζει; Πού αρχίζουν και πού τελειώνουν τα δικαιώματά του;
Πολλοί θα αναρωτιούνται για ποιον λόγο είναι αναγκαίο να απαντηθούν οι παραπάνω ερωτήσεις. Η απάντησή τους είναι προφανής, τόσο προφανής σαν να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε γιατί είναι απαραίτητο το νερό ή ο αέρας.
Ζούμε, όμως, σε μία εποχή όπου αμφιβάλλουμε ακόμα και για τα πιο προφανή γεγονότα.
Υπάρχουν περιοδικά και άρθρα που αρνούνται την αναγκαιότητα του ρόλου του πατέρα. Το περιοδικό The Atlantic δημοσίευσε ένα άρθρο που ονομάζεται: Είναι απαραίτητοι οι πατεράδες; Η συνεισφορά του πατέρα ίσως δεν είναι τόσο σημαντική όσο νομίζουμε. Η New York Times δημοσίευσε μία συζήτηση μεταξύ πέντε διανοούμενων με τίτλο: Για ποιο λόγο υπάρχουν οι πατεράδες; Μία από αυτούς τους διανοούμενους, η Hanna Rosin, εκδότρια του New York Magazine, υποστήριξε ότι δεν είναι σίγουρη αν ένα παιδί χρειάζεται πατέρα.
Ευτυχώς, η σημασία του πατέρα δεν απορρίπτεται από όλους τους ανθρώπους παγκοσμίως. Το 2008, την Ημέρα του Πατέρα, λίγους μήνες πριν την εκλογή του ως Πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Barack Obama δήλωσε ότι οι πατεράδες είναι «κρίσιμοι» για την ίδρυση κάθε οικογένειας. Πιο συγκεκριμένα, «είναι δάσκαλοι και προπονητές, είναι μέντορες και πρότυπα. Είναι παραδείγματα επιτυχίας και είναι οι άντρες που μας προωθούν προς αυτή την εξέλιξη».
Το αξιοσημείωτο στις παρατηρήσεις του είναι ότι ο Barack Obama μεγάλωσε χωρίς πατέρα.
Η Anna Machin, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, μίλησε για την αναγκαιότητα του πατέρα σε μία ομιλία της στο TEDx με τίτλο «Πρέπει να αλλάξουμε την συζήτηση για τους πατεράδες». Επισημαίνει ότι η φιλολογία και γενικά η βιβλιογραφία αναφέρουν αρκετά για την απουσία του πατέρα και τα αρνητικά αποτελέσματα αυτής. Αλλά η βιβλιογραφία σωπαίνει για τους πατεράδες που είναι προπονητές, μέντορες και διαβάζουν κάθε βράδυ παραμύθια στα παιδιά τους για να κοιμηθούν.
Γιατί, όμως, ξέρουμε τόσο λίγα πράγματα για την εμπειρία του άνδρα ως πατέρα; Χρόνια πριν, οι άντρες δεν διαμόρφωναν μία στενή σχέση με τα παιδιά τους όσο οι μητέρες. Και επειδή δεν ζούσαν την διαδικασία της γέννας, έπρεπε να μάθουν πώς να γίνουν γονείς, σε αντίθεση με την μητέρα που δένεται ενστικτωδώς με το παιδί της. Η δουλειά τους ήταν να εργαστούν και να βγάλουν λεφτά. Κι έτσι όλοι εστίαζαν στις μητέρες και στο περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωνε ένα παιδί. Για να επενδύσει η κοινωνία στις ψυχολογικές και βιολογικές ανάγκες του πατέρα, πρέπει ο ίδιος να έχει κάποιο ρόλο στην επιβίωση του παιδιού και στην ανάπτυξη του παιδιού.
Χρειάζονται πατεράδες και για τα δύο φύλα, αγόρια και κορίτσια.
Ας ξεκινήσουμε με τα αγόρια. Ένα αγόρι δεν γεννιέται γνωρίζοντας πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ως άντρας – ως ένας ευγενικός, υπομονετικός και υπεύθυνος άντρας. Η αντρική φύση είναι άγρια – ειδικά όσον αφορά τη βία και το σεξ. Αν ένα αγόρι δεν έχει πατέρα ο οποίος να του δείχνει πώς ένας άντρας ελέγχει τον εαυτό του, δύσκολα θα αποκτήσει την αρετή της αυτοσυγκράτησης. Για αυτόν τον λόγο, πολλοί άντρες, που βρέθηκαν στη φυλακή για διάφορα εγκλήματα, μεγάλωσαν χωρίς πατέρα.
Μετά από μέρες διαδηλώσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2011, η Cristine Odone έγραψε ένα άρθρο για το περιοδικό The London Telegraph που ο τίτλος τα εξηγεί όλα: Διαδηλώσεις στο Λονδίνο: Οι απόντες πατεράδες έχουν να απαντήσουν σε πολλά. Πιο συγκεκριμένα, μέσα στο άρθρο της γράφει: «Η πλειοψηφία των διαδηλωτών είναι μέλη συμμοριών… Όπως η συντριπτική πλειοψηφία των νεαρών παραβατών πίσω από τα κάγκελα των κελιών, έτσι κι αυτά τα μέλη συμμοριών έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: δεν έχουν πατέρα.»
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλές μητέρες έχουν κάνει εξαιρετική δουλειά στην ανατροφή ενός αγοριού χωρίς πατέρα. Αλλά η κοινή λογική προτείνει ότι μόνο μία μητέρα δεν μπορεί να γίνει πρότυπο για ένα αγόρι και να του δείξει πώς πρέπει να είναι ένα άντρας, όπως και ένας πατέρας δεν μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο σε ένα κορίτσι για το πώς πρέπει να είναι μία γυναίκα.
Και ύστερα, εμφανίζεται το θέμα του περιορισμού των αγοριών και της άγριας φύσης τους. Υπάρχουν μητέρες που μπορούν να το κάνουν αυτό. Αλλά αν ένα αγόρι γίνεται όλο και πιο άτακτο –όπως τα περισσότερα αγόρια– όσο μεγαλώνει, μία μητέρα θα δυσκολεύεται όλο και πιο πολύ να ελέγχει τον γιο της: επειδή τα άτακτα αγόρια ακούν περισσότερο τους πατεράδες παρά τις μητέρες. Γι’ αυτό εξάλλου, οι περισσότεροι εγκληματίες μεγάλωσαν σε ένα σπίτι δίχως πατέρα. Προφανώς δεν άκουγαν την μητέρα τους.
Όσον αφορά τις κόρες, ο πατέρας είναι ο άντρας με τον οποίο η κόρη μαθαίνει να συσχετίζεται. Χωρίς πατέρα για να αλληλεπιδράσει, υπάρχουν τουλάχιστον δύο καταστροφικές συνέπειες. Πρώτον, δεν θα γνωρίζει πώς να επιλέγει σωστά έναν άντρα. Δεν θα ξέρει πώς θα πρέπει να της συμπεριφέρεται ένας άντρας και ίσως καταλήξει με έναν άντρα που την χειραγωγεί. Δεύτερον, για να ολοκληρώσει την επιθυμία της να δεθεί με έναν άντρα θα πηγαίνει από άντρα σε άντρα. Ο πατέρας εκπροσωπεί τη δύναμη και την εξουσία μέσα στην οικογένεια και συνεπώς επηρεάζει είτε θετικά είτε αρνητικά την επιλογή του συντρόφου της κόρης, κατευθύνοντας κατά κάποιο τρόπο τις μελλοντικές της προσδοκίες και επιλογές. Οι άνθρωποι έχουμε την τάση να επιλέγουμε αυτό που μας είναι οικείο, ακόμα και αν είναι δυσάρεστο ή αυτοκαταστροφικό, παρά να επιλέγουμε αυτό που θα θέλαμε. Η εικόνα που θα σχηματίσει το κορίτσι για τον εαυτό του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στάση του πατέρα της. Είναι σημαντικό η κόρη μεγαλώνοντας να λάβει την αγάπη και το σεβασμό για το φύλο της από τον πατέρα. Έτσι, θα νιώσει ασφάλεια και θα ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση της.
Τελικά, ο πατέρας δίνει στα αγόρια και στα κορίτσια αυτό που εκείνα χρειάζονται πιο πολύ, μία αίσθηση ασφάλειας. Όσο πολύ τα παιδιά χρειάζονται αγάπη, εξίσου πολύ χρειάζονται ασφάλεια. Η μητέρα δίνει αγάπη και ο πατέρας ασφάλεια.
Ο πατέρας, λοιπόν, θέλει και πρέπει να εμπλακεί στην συναισθηματική και βιολογική ανάπτυξη των παιδιών. Μακάρι να καταφέρουμε να επαναπροσδιορίσουμε τον ρόλο και τα δικαιώματα του πατέρα. Επειδή οι πατεράδες δεν είναι βιολογικά προετοιμασμένοι να γίνουν γονείς και σε έναν κόσμο όπου κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να μεγαλώσει ένα παιδί από μόνος του, είναι σημαντικό να έχουμε μία αλληλεπίδραση για την σωστή ανάπτυξη του παιδιού. Πράγματι, μερικοί πατεράδες είναι απόντες και ανάρμοστοι. Το ίδιο και μερικές μητέρες.
Όπως είχε αναφέρει εύστοχα ο Umberto Eco, “πιστεύω πως ό,τι γινόμαστε βασίζεται σε αυτά που οι πατεράδες μας μάς δίδαξαν σε περίεργες στιγμές, όταν δεν προσπαθούσαν καν να μας διδάξουν κάτι.”