«Ο καλύτερος τρόπος για να εμποδίσεις έναν φυλακισμένο να δραπετεύσει είναι να βεβαιωθείς ότι ποτέ δεν θα μάθει ότι είναι σε φυλακή»

Όπου «φυλακισμένος» βάλε τον εαυτό σου. Αυτό είναι το εύκολο. Το δύσκολο είναι να βρεις ποια είναι η «φυλακή» σου, στην εκάστοτε περίπτωση. Κι εκεί έγκειται και το όλο νόημα της φράσης του Φ. Ντοστογιέφσκι, που συνεχίζει να παραμένει πιο επίκαιρος από ποτέ. Αν είμαστε σε θέση να βρίσκουμε κάθε φορά ποια είναι η φυλακή μας τότε κάτι κάνουμε σωστά. Έχουμε ξεκινήσει από σωστές βάσεις και είμαστε έτοιμοι να βάλουμε μπρος το σχέδιο της απόδρασης και να προσπαθήσουμε να καλυτερεύσουμε τα πράγματα για εμάς και τους γύρω μας.

Οι φυλακές μπορεί να είναι πολλές και να διαφέρουν για τον καθένα μας: ένας τοξικός φίλος, μια σχέση που δε πάει πουθενά, ένα καταπιεστικό αφεντικό κλπ. Συχνότατα όμως παρασυρόμενοι από το ρεύμα της εποχής, aka του εφαρμοσμένου ναρκισσισμού, τείνουμε να τα ρίχνουμε όλα στους άλλους και να μην κοιτάμε ποτέ τη δική μας ευθύνη στην όλη ιστορία. Μήπως, αυτή η φυλακή βρίσκεται κυρίως μέσα μας; Μήπως τελικά αυτό που μας φυλακίζει είναι τα πάθη και οι αδυναμίες μας;

Κι εδώ έρχεται και κολλάει η έννοια της αυτοβελτίωσης. Μιας λέξης τόσο 21st century και τόσο τετριμμένης, που πλέον συχνότατα χρησιμοποιείται ειρωνικά και με αρνητικό νόημα. “Γιατί;” απορεί κανείς. Για ποιο λόγο έχουμε γεμίσει life coaches, βιβλία αυτοβελτίωσης, motivational βίντεο στο ίντερνετ αλλά ταυτόχρονα το “κενό στην αγορά” παραμένει και συνεχίζει να γεμίζει με σαβούρα; Για ποιο λόγο αυτό το κυνήγι της ευτυχίας και της βελτίωσης των πραγμάτων δεν οδηγεί πουθενά;

Μα γιατί τις περισσότερες φορές δε προσανατολίζεται προς τη σωστή κατεύθυνση. Και ποια είναι αυτή; Μα φυσικά η Αλήθεια. «Γνώσεσθε τὴν Ἀλήθειαν, καὶ ἡ Ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ιω, 8:32). Τότε θα απελευθερωθείτε πραγματικά. Τότε η απόδραση από τη φυλακή καθίσταται δυνατή. Είναι όμως εύκολη η εύρεση αυτής της αλήθειας;

«Το να λέμε ψέματα στον εαυτό μας είναι περισσότερο βαθιά ριζωμένο μέσα μας από το να λέμε ψέματα στους άλλους» αναφέρει αλλού ο Ρώσος συγγραφέας σε μια προσπάθεια του να μας ταρακουνήσει. Κι αυτό διότι βρισκόμαστε σε μια εποχή που “κανείς δε λέει ψέματα στον εαυτό του, απλά ο καθένας πιστεύει στην αλήθεια του” (sic). Αν δεν συμφωνήσουμε ότι η αλήθεια είναι μία, και είναι εκεί έξω, τότε δε πρόκειται να κουνηθούμε ποτέ από τον καναπέ και να ψάξουμε να την βρούμε. Είναι καθαρά λειτουργικό το ζήτημα.

Όμως πώς θα γίνει αυτό πρακτικά; (Άλλωστε η φιλοσοφία χωρίς πρακτικές προεκτάσεις στην καθημερινότητα ίσως να μην έχει και κάποιο ιδιαίτερο νόημα). Εδώ θα μπορούσε να γίνει παραλληλισμός με κάποιον που θέλει να βελτιώσει τη σωματική και φυσική του κατάσταση. Όπως κάποιος που θέλει να βγάζει “τόσα χιλιόμετρα τρέξιμο” και σε κάθε προπόνηση όλο και αυξάνει την απόσταση που τρέχει. Όπως κάποιος που θέλει να σηκώνει “τόσα κιλά στο γυμναστήριο” και κάθε φορά αυξάνει και λίγο τα βάρη του. Έτσι κι εμείς κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια κατάσταση που μας δυσκολεύει, πρέπει να μιλήσουμε σοβαρά με τον εαυτό μας. Να συνδιαλεχθούμε μαζί του και να προσπαθήσουμε να τον “χτυπήσουμε” με δόσεις αλήθειας. Τόση όση μπορεί να αντέξει (γιατί η αλήθεια πονάει). Κάθε φορά και λίγο περισσότερη.

Για παράδειγμα, η συλλογιστική πορεία, για το πως ψάχνω την αλήθεια, σε μια κακή σχέση που έχω με κάποιον, θα μπορούσε να πάει κάπως έτσι:

“Μήπως ο τάδε δεν είναι κάποιος που θέλει απλά το κακό μου;”

“Μήπως δε φταίει μόνο αυτός γι αυτό που μου συμβαίνει;”

“Μήπως προσπαθούσε να βοηθήσει;”

“Μήπως έφταιγα εγώ κάπου;”

“Μήπως στο α) και στο β) έφταιγα ξεκάθαρα εγώ;”

Ένα ακόμα tip στη διαδικασία είναι θεωρώ και το παρακάτω: στην αναζήτηση της αλήθειας δεν πρέπει να κοιτάς μόνο μπροστά. Οφείλεις κάθε στιγμή να είσαι σε θέση να γυρίσεις πίσω και να κοιτάξεις πως έφτασες μέχρι εδώ. Να αμφισβητήσεις τα κίνητρά σου, τις μέχρι τώρα αποφάσεις σου, και να ξαναρωτήσεις τον εαυτό σου “γιατί το είχα κάνει αυτό τότε;”. Αυτός που φοβάται να θέσει υπό αμφισβήτηση αυτό που πιστεύει, πιθανότατα δεν το πιστεύει πραγματικά.

Για να το συνοψίσουμε σε δύο λέξεις λοιπόν, η αλήθεια πονάει αλλά ελευθερώνει. Το συνολικό ισοζύγιο λοιπόν, καθιστά την αναζήτησή της, ένα παιχνίδι το οποίο αξίζει τελικά να παίξουμε. Και ας μη γελιόμαστε: θα είναι ένα παιχνίδι διαρκές, ένα παιχνίδι που θα παίζουμε σε όλη τη ζωή μας. Κι αυτό διότι, την Αλήθεια δε την κάνεις ποτέ κτήμα σου, απλά μετέχεις όλο και περισσότερο σε Αυτή.

Τελικά μάλλον ο δρόμος είναι μόνο ένας: η ειλικρίνεια, και πρώτα πρώτα η ειλικρίνεια με τον εαυτό μας. Προσπάθησε, όπως και στη γυμναστική, κάθε φορά να φτάνεις στο όριο σου και λίγο παραπάνω. Όπως και στη γυμναστική, η επιτυχία βρίσκεται εκεί. Τότε μόνο η προσπάθεια σου θα έχει νόημα. Γιατί όπως λέει και ο αγαπητός Φιόντορ: «όλα περνούν, μόνο η αλήθεια μένει».