Η πολιτική ορθότητα ξεκίνησε με καλές προθέσεις. Όλοι θέλουμε μια κοινωνία με λιγότερο ρατσισμό και σεξισμό. Το άκουσμα της αποφυγής εκφράσεων ή ενεργειών που αποκλείουν και προσβάλλουν ομάδες που μειονεκτούν κοινωνικά είναι πάντα ευχάριστο. Μάλιστα, χάρη στο κίνημα της πολιτικής ορθότητας επιτεύχθηκε η αποκατάσταση ποικίλων κοινωνικών αδικιών.
Το πρόβλημα όμως της πολιτικής ορθότητας δεν προκύπτει από τις προθέσεις της, αλλά από τον ίδιο τον άνθρωπο που διψά για δύναμη και επιβολή. Η κοινωνία των πολιτών έχει διχαστεί από τη μια σ’ αυτούς που διστάζουν να μιλήσουν ή φιλτράρουν τα λόγια τους από φόβο μήπως προφέρουν κάποια «άκοσμη» λέξη και χαρακτηριστούν αυτόματα ως προσβλητικοί, πρωτόγονοι, ρατσιστές και ούτω καθεξής, και από την άλλη στους παθητικά επιθετικούς. Οι τελευταίοι αποτελούν έναν αρνητικά πολωμένο όχλο ανθρώπων όπου αυθαίρετα καταλαμβάνει το ρόλο της εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας, κρίνει τι είναι αποδεκτό και τι όχι, και καταδικάζει οποιονδήποτε και οτιδήποτε θεωρεί πως θίγει συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της δράσης τους, αποτελεί η κοινωνική κατακραυγή και αποδοκιμασία προσώπων (κυρίως διασήμων) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία «τόλμησαν» να αστειευτούν δημόσια με ευαίσθητα κοινωνικά θέματα. Η δύναμη και η ανωνυμία του πλήθους οπλίζουν με θυμό και εκδικητική διάθεση τα παθητικά άτομα, τα οποία γίνονται αρμόδια όχι μόνο για να αποφασίσουν αν είναι μη αποδεκτή μια ενέργεια, αλλά και για να συμφωνήσουν ποια θα είναι η ποινή όσων, ακόμη και ερήμην τους, προσέβαλαν ομάδες ανθρώπων που μειονεκτούν κοινωνικά. Όπως είχε αναφέρει ο Δ. Μανίατης, «με όρους ρωμαϊκής αρένας, θα αναφερόμασταν σε ψηφιακούς όχλους που καρνιβαλίζουν έναν άνθρωπο». Αυτή η δύναμή τους όμως διαρκεί όσο και η μπαταρία του κινητού τους. Κρυμμένοι πίσω από την ασφάλεια μιας οθόνης ή ενός ψευδώνυμου, μπορούν εύκολα να αραδιάζουν μονολόγους και με τη ρητορική μίσους τους να βομβαρδίσουν τον οποιονδήποτε. Eλάχιστοι από αυτούς, δε, είναι ικανοί να σταθούν στο ύψος μιας δια ζώσης συζήτησης, αφού στερούνται λογικών επιχειρημάτων επί των απόψεών τους.
Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να γίνει ξεκάθαρη η διάκριση μεταξύ της οριοθέτησης του λόγου με σκοπό την προάσπιση και διαφύλαξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων, και της υπέρμετρης ποινικοποίησης κάθε σκέψης ή φράσης που δεν ακολουθεί τις εκάστοτε νόρμες της εποχής. Προφανώς όλα τα παραπάνω σχετίζονται με τη δεύτερη οδό.
Μήπως όμως η επιθετική και άκρατη πολιτική ορθότητα καταλήγει σε λογοκρισία;
Φτάσαμε σε σημείο που η ίδια η ορθότητα υπερδιορθώνει τον εαυτό της, δημιουργώντας συνεχώς καινούριους ευφημισμούς που μοιάζουν όλο και περισσότερο με γελοιογραφίες: ο κοντός έγινε «άτομο μειωμένης ανάπτυξης», ο φαλακρός «άτομο με μειωμένους θύλακες τριχών», ο ομοφυλόφιλος «άτομο με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό» κλπ. Φοβόμαστε να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Δειλιάζουμε να μιλήσουμε, όχι λόγω αμφιβολιών για τις απόψεις μας, αλλά για να αποφύγουμε την αναμενόμενη ταμπέλα που θα προσαφθεί. Αυτό δεν είναι ρατσισμός;
Το περιοδικό New Yorker έγραψε ότι φοιτητές της νομικής ζήτησαν από τους καθηγητές του Χάρβαρντ να μην διδάσκουν τα αδικήματα του βιασμού και να μην χρησιμοποιούν τη λέξη «παραβίαση» (σε εκφράσεις όπως «παραβίαση του νόμου») επειδή μπορεί να προκαλέσει δυσφορία στους φοιτητές.
Αντίστοιχα παραδείγματα συναντάμε συνεχώς.
Η γλώσσα δεν είναι κάτι ουδέτερο. Σχεδόν τίποτε από όσα λέμε δεν είναι ιδεολογικά ουδέτερο. Η γλώσσα έχει ατζέντα, ακόμα κι όταν εμείς δεν έχουμε.
Υπάρχει όμως μια ακόμη αντίφαση με την πολιτική ορθότητα.
Ενώ τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης στέκονται υπέρμαχοί της προωθώντας αντιρατσιστικά μηνύματα, στηρίζοντας το “diversity” και φιλτράροντας τα λόγια των δημοσιογράφων τους μη τυχόν και θίξουν κάποιο ευαίσθητο θέμα, ταυτόχρονα αναπαράγουν συνεχώς ριάλιτι με άκρως ευτελιστικό χαρακτήρα για συγκεκριμένες ομάδες ατόμων. Μάλλον δεν έχουν πρόβλημα με τον εκχυδαϊσμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας εν γένει. Έχουν πρόβλημα μόνο με την εικόνα που θα δείξουν οι άμεσοι εκπρόσωποί τους.
Αυτό αποτελεί επιλεκτική κώφωση ή αδυναμία να αφουγκραστούν την κοινωνία; Μπορεί και τα δύο.
Πηγές:
https://www.doctv.gr/page.aspx?itemID=SPG11832 & https://www.kathimerini.gr/opinion/1016799/politiki-orthotita-kai-eleytheria-ekfrasis/