Bojan Teodosijevic
(επιμέλεια & απόδοση στα ελληνικά: Ηλίας Λύκος)
Θα ήθελες να δεις την ψυχή σου; Θα ήθελες να ήξερες τι είδος ψυχής έχεις; Ξέρεις πώς αυτή η γνώση θα σε επηρέαζε;
Πρόσφατα διάβασα το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι και θα ήθελα να σε προσκαλέσω σε ένα νοητικό πείραμα. Τι θα συνέβαινε αν όλοι μας είχαμε ένα πορτρέτο όπως του Ντόριαν. Ακόμη και να μην έχεις διαβάσει το βιβλίο, πιθανόν θα έχεις ακουστά την πλοκή της ιστορίας.
Ο Ντόριαν Γκρέι είναι ένας Άγγλος ευγενής και διαθέτει ένα πορτρέτο του εαυτού του, το οποίο είναι φτιαγμένο να αντανακλά την κατάσταση της ψυχής του. Κάθε αρετή, αλλά και κάθε πάθος στο οποίο ενδίδει έχει άμεσα αντίκτυπο στο πορτρέτο. Εξαιτίας κακών επιρροών και – πρωτίστως προσωπικών – επιλογών να ζήσει μέσα στην αμαρτία, ο Ντόριαν βυθίζεται στα πάθη. Μολονότι διατηρεί την καλή του εξωτερική εμφάνιση, η όψη του στο πορτρέτο του μαραζώνει και φθίνει.
[…] Τι κι αν όλοι είχαμε ένα τέτοιο πορτρέτο που να αντικατοπτρίζει την πνευματική μας κατάσταση. Κάθε αμαρτία, κάθε πράξη ελεημοσύνης και συγχώρησης θα άφηνε το αποτύπωμά της, όσο μικρό κι αν ήταν, στην εικόνα. Σύμφωνα με το μυθιστόρημα το πορτρέτο έχει την ιδιότητα να διατηρεί τον Ντόριαν αέναα νέο. Ας υποθέσουμε, λοιπόν, κι εμείς ότι για αυτό το νοητικό πείραμα οι επιπτώσεις των αμαρτιών μας δεν θα εκδηλώνονταν αμέσως.
[…] Πιστεύω ότι θα υπήρχαν [πέντε] τύποι ανθρώπων με τα αντίστοιχα πορτρέτα των ψυχών τους.
Πρώτον, οι ηδονιστές. Τέτοιοι άνθρωποι θα επιδίωκαν κάθε είδος απόλαυσης, λαγνείας, λαιμαργίας, ναρκωτικών, αλλά και τέχνες ή αθλήματα, ένθερμες φιλίες. Παρότι οι ηδονιστές πιθανότατα θα ήταν αμείλικτα σκληροί αν αυτό τους προσέφερε ευχαρίστηση, θα απέφευγαν να διαπράξουν ειδεχθή εγκλήματα. Σε αυτήν την κατηγορία ανθρώπων υπάγεται και ο Ντόριαν Γκρέι (κατά κύριο λόγο). Οι ηδονιστές μάλλον θα απέφευγαν να κοιτάξουν το πορτρέτο τους ή θα του έριχναν ενίοτε μια ματιά για να δουν πόσο στραβά έχει πάει η ζωή τους. Μπορεί και να προσπαθούσαν να βελτίωσουν τον εαυτό τους αν αποφάσιζαν ότι υπερέβησαν τα όρια και μόνο τότε θα συνειδητοποιούσαν τις αμαρτίες στις οποίες είχαν υποπέσει.
Έπειτα, οι διαβολιστές. Για εκείνους δεν υπάρχει ανώτερο όριο όταν πρόκειται περί κακού. Ένας διαβολιστής θα απέφευγε να ενδώσει σε κάποια ειδεχθή πράξη, μόνον από φόβο μη συλληφθεί. Ο φόνος, τα βασανιστήρια είναι κομμάτια τους εαυτούς τους, καθώς απολαμβάνουν το πώς η όψη τους σαπίζει στο πορτρέτο. Ίσως και να διαγωνίζονταν με άλλους διαβολιστές, όπως κάποιοι δολοφόνοι κατά συρροήν επιχειρούν να σκοτώσουν περισσότερα θύματα από άλλους.
Βέβαια, πιστεύω ότι η πλειονότητα του κόσμου θα ανήκε στην κατηγορία των χλιαρών. Τέτοιοι άνθρωποι θα χρησιμοποιούσαν το πορτρέτο τους για να εκτιμήσουν πόσο περιθώριο έχουν για να διαπράξουν «απαγορευμένες» πράξεις. Μια δόση ηδονής θα ακολουθούσε μια περίοδο ασκητισμού και ελεημοσύνης. Μπορεί αυτή η προσέγγιση να είναι επί της αρχής εσφαλμένη, αλλά για τους χλιαρούς υπηρετεί αρκούντως τον σκοπό της.
Όμως, τι θα συνέβαινε αν οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τα πορτρέτα τους αποκλειστικά για καλό; Εδώ συναντάμε δύο περαιτέρω κατηγορίες ανθρώπων.
Η μία είναι αυτή των σχολαστικών. Εκ πρώτης όψεως είναι καλοί άνθρωποι: συγχωρούν τους άλλους, τρέφουν τους γυμνούς και ντύνουν τους πεινασμένους (pun intended), προσεύχονται, νηστεύουν, ψήνουν μπισκότα για τους γείτονες, αγοράζουν έναν πίνακα με «τυχαίες πράξεις καλοσύνης». Εντούτοις, εδώ έγκειται το πρόβλημα: όλα είναι προμελετημένα. Οι σχολαστικοί ατενίζουν διαρκώς το πορτρέτο της ψυχής τους, για να δουν πόσο «καλοί» μπορούν να γίνουν. Μετά από κάποιον καιρό παύει να βελτιώνεται η εικόνα τους. Μόνον εκείνοι οι οποίοι διαθέτουν επαρκώς ανεπτυγμένη την αρετή της διάκρισης μπορεί να κατανοήσουν ότι η περηφάνια τους κινητοποιεί την αρχική τους καλοσύνη.
Κλείνοντας, την τελευταία κατηγορία ανθρώπων… ας τους αποκαλέσουμε απλώς αγίους. Οι άγιοι προσομοιάζουν με τους σχολαστικούς, με μία διαφορά. Δεν ενδιαφέρονται για το πορτρέτο. Ξέρουν ότι δεν είναι σπουδαίοι. Πράττουν το καλό επειδή αυτό είναι σωστό και γνωρίζουν ότι είναι απαίσιοι άνθρωποι, όπως μαρτυρούν οι αμαρτίες τους. Το πορτρέτο τους θα ήταν μονίμως καλυμμένο από κάποιο ύφασμα και θα μάζευε σκόνη σε κάποιο υπόγειο ή πατάρι. Παρότι μπορεί να είχαν τον πειρασμό να κοιτάξουν κάτω από το ύφασμα, θα αντιστέκονταν. Κι αυτό διότι γνωρίζουν ότι αν κοίταζαν το πορτρέτο τους θα ήταν λες και είχαν κοιτάξει τη Μέδουσα. Θα πέθαιναν επί τόπου, τουλάχιστον πνευματικά. Εν αγνοία τους κάτω από το ύφασμα δεν βρίσκεται πλέον ένα πορτρέτο, αλλά μια… αγιογραφία.
Πηγή: Από βίντεο του Bojan Teodosijevic αναρτημένο στο: https://www.youtube.com/watch?v=9usdSm9isM0
Πηγή εικόνας: Η εικόνα δημιούργηθηκε με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης (DALLE)
