Πέμπτη 31 Μαρτίου 1955, οι Κύπριοι κοιμούνται ραγιάδες.
Παρασκευή 1η Απριλίου 1955, ξυπνούν επαναστάτες. Ξυπνούν ΕΟΚΑ!
Μεταφερόμαστε πίσω στον χρόνο, στην ευλογημένη και πανάχραντη μέρα της 1ης Απριλίου 1955, η οποία ξημερώνει λυτρωτικά για την αγγλοκρατούμενη τότε Κύπρο. Εκκωφαντικές εκρήξεις δονούν απ΄ άκρη σ΄ άκρη όλο το νησί και οι πρωταπριλιάτικες αυτές βόμβες δεν είναι ψέμα. Είναι η στιγμή που η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών παίρνει σάρκα και οστά.
Στη Λευκωσία, τα μεσάνυχτα, η ομάδα του Δράκου ανατινάζει τμήμα του ραδιοφωνικού ιδρύματος. Ταυτόχρονα, ανατινάζονται κτήρια της αρχιγραμματείας. Στη Δεκέλεια, η ομάδα Αυξεντίου χτυπά τις αγγλικές βάσεις. Εκεί, ο Μόδεστος Παντελή θεμελιώνει τον Αγώνα με τη ζωή του, καθώς βρίσκει ακαριαίο θάνατο ενώ προσπαθεί να κόψει ηλεκτρικά καλώδια υψηλής τάσης. Ο πρώτος νεκρός του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, πυργώνεται σε εθνικό σύμβολο. Το όνομα του Μόδεστου Παντελή πυρπολεί τα στήθη και τα ήθη αλλάζουν. Γίνονται αγωνιστικά.
Ο Αρχηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής κυκλοφορεί την πρώτη προκήρυξή του:
Μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ, μὲ πίστιν εἰς τὸν τίμιον ἀγώνα μας, μὲ τὴν συμπαράστασιν ὁλοκλήρου τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ μὲ τὴν βοήθειαν τῶν Κυπρίων ἀναλαμβάνομεν τὸν ἀγώνα διὰ τὴν ἀποτίναξιν τοῦ ἀγγλικοῦ ζυγοῦ, μὲ σύνθημα ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖον μᾶς κατέλιπον οἱ πρόγονοί μας ὡς ἱερὰν παρακαταθήκην: “Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ”.
Το πρωί, ο λαός διαβάζει την προκήρυξη και τραγουδώντας τα εμβατήρια της Λευτεριάς παρελαύνει με τις σημαίες του προς τα προπύργια των ιδεωδών του. Ο ξεσηκωμός φλογίζει τη νεολαία που πρωτοπορεί στον Αγώνα, συγκινεί και ενθουσιάζει τον λαό, αιφνιδιάζει τους Άγγλους, τρομάζει την αστυνομία που πανικόβλητη δεν ξέρει πώς να αντιδράσει. Το μαύρο πνεύμα της σκλαβιάς, τρέμει!
Αυτές τις στιγμές διατυπώνει γλαφυρά ο ποιητής Κώστας Μόντης:
«Αργήσαμε να μπούμε στις λεπτομέρειες του φυλλαδίου.
Εόκα; Ε-ό-κ-α. Προσπαθούσαμε να βρούμε ποιων λέξεων (χρυσών, τυχερών λέξεων) τ’ αρχικά έφτιαξαν αυτό τ’ όμορφο όνομα. Εόκα.
Πού ήταν κρυμμένο τόσους αιώνες και περίμενε;»
Το 1955 καθίσταται, έτσι, ένα από τα πιο σωτήρια έτη της εθνικής μας αξιοπρέπειας. Ο τετραετής ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ έμελλε να γραφτεί άπαξ και διά παντός με ολόχρυσα γράμματα στην εθνική μας μνήμη, κατά τρόπο απόλυτα σαφή: Αγώνας για απελευθέρωση ολόκληρης της Κύπρου και Ένωσή της με την Ελλάδα.
Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο.
Γι’ αυτό, οι νεοσύλλεκτοι Κύπριοι αγωνιστές, με βαθιά συναίσθηση του καθήκοντός τους, το πρωταπριλιάτικο εκείνο πρωινό και μη έχοντας πια άλλη διορία, απαρνήθηκαν «το ψωμί και το φιλί» για να πάνε στα βουνά και να διεξάγουν το πιο λεβέντικο αντάρτικο, αποδεικνύοντας έμπρακτα πως «ο άνθρωπος είναι πιο τρανός από την καθημερινή του την έγνοια». Με τον Σταυρό στο στήθος, κίνησαν για να ανταμώσουν τους ήρωες του 1821, εντολοδόχοι της Ιστορίας. Πήραν τον πανάρχαιο δρόμο που περπάτησαν οι πρόγονοί τους και η καρδιά τους έδειξε καθαρά την ελληνική καταγωγή τους.
“Τί γενιὰ ἦταν ἐκείνη τοῦ πενήντα πέντε,
τί Ἑλληνικὴ γενιὰ ἦταν ἐκείνη τοῦ πενήντα πέντε.” – Κώστας Μόντης
Κάπως έτσι γράφτηκε η 1η Απριλίου 1955, που δεν είναι παρά η φυσιολογική εξέλιξη της Επανάστασης του 1821 και η προσπάθεια ολοκλήρωσής της, στην εσχατιά της Μεσογείου.
Αυτό, εξάλλου, έγραψε και ο Νίκος Καζαντζάκης, στον πρόλογο του «Καπετάν Μιχάλη»:
«Το ελληνικό Γένος αν σώθηκε ως τα σήμερα το χρωστάει στο θάμα. Στην ακοίμητη σπίθα που καίει μέσα στα σωθικά της Ελλάδας… Πετάχτηκε σήμερα στην Κύπρο [η σπίθα]. Η Κύπρος δεν είναι μια λεπτομέρεια, ένα απλό νησί στην άκρα της Μεσόγειος Θάλασσας. Έχει γίνει το μοιρόγραφτο κέντρο όπου παίζεται η ηθική αξία του ανθρώπου. Πάλι οι φρόνιμοι, οι λιγόπιστοι, δίνουν νηφάλιες, πολύ λογικές συμβουλές. Πώς μπορεί, λένε, μια σπίθα φως να τα βάλει με τόσο παντοδύναμο σκοτάδι; Όμως ο αληθινός άνδρας δεν απελπίζεται. Ξέρει αυτός πως στον άτιμο, αλλοπρόσαλλο τούτο κόσμο ζουν, ας είναι και σε λιγοστά στήθια, μερικές θεμελιακές αρχές, θυγατέρες του ανθρώπου, που αυτός τις έπλασε με ιδρώτα, αίμα και κλάματα, κι είναι αθάνατες. Οι περισσότερες γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Δυό οι πιο τρανές: Η ελευθερία κι η αξιοπρέπεια του ανθρώπου».
Και για το πώς βρήκαν τη δύναμη μια χούφτα αμούστακοι αντάρτες να ταπεινώσουν μια ολόκληρη αυτοκρατορία, συμπληρώνει ο Κώστας Μόντης:
«Ευτυχώς που το αίμα δεν παίρνει οδηγίες απ’ το μυαλό,
ευτυχώς που μονάχα με την καρδιά έχει να κάνει,
που η καρδιά το κινεί,
γιατί ποιος ξέρει τι τσιγγουνιές εκείνο θα μας έκανε,
τι υπολογισμούς στις πιο κρίσιμες στιγμές
όταν θα ‘πρεπε οπωσδήποτε να βάψουμε την άσφαλτο κόκκινη, όταν θα ‘πρεπε οπωσδήποτε να πιτσιλλίσουμε τους τοίχους, κόκκινους.»
Η μεγαλειώδης διαδήλωση τον Μάιο του 1956 στην Αθήνα, με αίτημα την ματαίωση του απαγχονισμού των αγωνιστών της ΕΟΚΑ Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου.
Στην τελική, ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των Κυπρίων μπορεί να μην πέτυχε τον τελικό σκοπό, την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, αλλά πέτυχε πολλά:
Η ΕΟΚΑ είναι εκείνη που κατατάσσει τον κυπριακό Ελληνισμό στον ίδιο πήχη με τον ποντιακό Ελληνισμό, τους Κρήτες, τους Μακεδόνες, τους Θρακιώτες και κάθε άλλο αγωνιζόμενο κομμάτι της ελληνικής μας μοναξιάς. Η ΕΟΚΑ, επιπλέον, διδάσκει ότι η Ιστορία γράφεται με ανυπακοή. Και ο αγώνας για Ένωση και Λευτεριά, δεν προσφέρεται, βέβαια, μονάχα για ιστορικές μελέτες. Είναι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας. Αυτός μανιφεστοποιεί μέχρι σήμερα την κοινή πορεία Ελλάδας – Κύπρου και οι εκρήξεις του ισοπεδώνουν κάθε χρόνο τέτοιες μέρες το σκοτάδι της νέας εποχής.
Καιρός λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε κι εμείς το χρέος μας απέναντι στην Ιστορία και να προτάξουμε τη συλλογική μνήμη έναντι της λήθης. Τη μνήμη που ξεκινά από την Αμμόχωστο και φτάνει μέχρι τη Βόρεια Ήπειρο, που περνά από το Μεσολόγγι και τον Πενταδάκτυλο, το Χάνι της Γραβιάς και τον Αχυρώνα του Λιοπετρίου και μας καλεί να αντισταθούμε σε κάθε φύσεως κατακτητή, νυν και ες αεί…
