αφιερωμένο στη μνήμη των χιλιάδων Φωκαίων που σφαγιάσθηκαν τον Ιούνιο του 1914, επειδή διέπραξαν το… έγκλημα να είναι Έλληνες και Χριστιανοί.
Το ημερολόγιο γράφει Παρασκευή 12 Ιουνίου 1914, ώρα 10 π.μ.
Στη Φώκαια της Μικράς Ασίας, μία μόνο λέξη κυκλοφορεί από στόμα σε στόμα: «ΈΡΧΟΝΤΑΙ!». Λίγες στιγμές μετά, ο δρόμος της πόλης είναι έρημος…
Δύο μόλις μήνες πριν την κήρυξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, σε μια πολιτικά και διπλωματικά ταραγμένη περίοδο της Ιστορίας, οι επιθέσεις άτακτων τουρκικών ομάδων σκορπούν ανελέητα τον θάνατο στη Μικρά Ασία. Στη Φώκαια, αρχαιοελληνική πόλη χτισμένη βόρεια της Σμύρνης και με Ιωνική παρουσία ήδη από τον 9ο αιώνα π.Χ., λαμβάνουν χώρα τόσο τραγικά γεγονότα, που μπορούν να θεωρηθούν ο προπομπός της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922.
Η γενοκτονία εφαρμόζεται από τους Νεότουρκους σε όλα τα παράλια της Ιωνίας. Σήμερα έχει έρθει και η σειρά της Φώκαιας να πληρώσει το δικό της «μερίδιο» στη δημιουργία του τουρκικού κράτους. Οι Τσέτες, κατά πάγια τακτική, «λεηλατούν, πυρπολούν, σκοτώνουν ψυχρά, χωρίς μίσος, κατά μια έννοια μεθοδικά. Επικεφαλής τους είναι δύο άτομα που πολλοί γνωρίζουν στην περιοχή ως ενεργά μέλη της τοπικής Επιτροπής “Ένωσις και Πρόοδος”. Εφαρμόζουν πρόγραμμα που τους έχουν σχεδιάσει στο όνομα των ανώτερων συμφερόντων της Αυτοκρατορίας και της θρησκείας. Η λεηλασία, οι προσωπικές εκδικήσεις, ο βιασμός είναι ο μισθός τους. Τα όπλα που βαστούν είναι του κράτους…». (1)
Τσέτες φορτωμένοι λάφυρα στην παραλία της Παλαιάς Φώκαιας (2)
Ώρα 7 μ.μ. και όλα έχουν ήδη τελειώσει. Μία πόλη 7.000 Ελλήνων έχει αδειάσει. Δεν υπάρχει πλέον κανένας Έλληνας υπήκοος στη Φώκαια. Κομμένα ανθρώπινα μέλη κρέμονται στις προθήκες των χασάπικων με την επιγραφή «χριστιανικό κρέας». Νέα κορίτσια βιάζονται, άλλα κλέβονται, ειδεχθείς πράξεις εκδίκησης γίνονται με τέτοια κτηνωδία για την οποία μόνο φυλές αγρίων είναι ικανές. Φωτιές ανάβουν σε πολλά σημεία, από το πετρέλαιο που είχαν στις δημοτικές πυροσβεστικές αντλίες. Σπίτια, με τον κόσμο κλειδωμένο μέσα, λαμπαδιάζουν. Το «γλυκό φως της Ιωνίας» φωτίζει τώρα πια μονάχα ερημωμένες εκτάσεις.
Καμένο ελληνικό σπίτι στην Παλαιά Φώκαια
Αυτός ο πρώτος διωγμός των Ελλήνων από τα παράλια της Μικράς Ασίας παρέμεινε για σχεδόν 100 χρόνια ένα γεγονός άγνωστο στους πολλούς. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, η μετέπειτα εκστρατεία του ελληνικού στρατού και η καταστροφή της Σμύρνης, οδήγησαν στη λήθη τον αφανισμό του ελληνικού στοιχείου το 1914 από την περιοχή των αρχαίων Ιωνικών αποικιών.
Μόλις το 2005, η μαρτυρία του Φελίξ Σαρτιώ, ενός Γάλλου αρχαιολόγου που το 1914 πραγματοποιούσε ανασκαφές στη Μικρά Ασία, ήρθε ξανά στην επιφάνεια, με την ανακάλυψη του ξεχασμένου φωτογραφικού του αρχείου στο Παρίσι, φωτίζοντας κάθε σκοτεινή πτυχή της σφαγής στη Φώκαια. Κάπως έτσι αποδείχθηκε για άλλη μια φορά πως την Ιστορία δεν μπορεί κανείς να τη σφετεριστεί και να την παραποιήσει, αφού αυτή καταφέρνει πάντα να κρατά το πρόσωπό της ανέπαφο και κάποια μέρα εμφανίζεται για να λάμψει…
Πλέον, κάθε χρόνο στις 12 Ιουνίου, στις 12 το μεσημέρι, ηχούν 12 φορές πένθιμα οι καμπάνες των εκκλησιών στη Νέα Φώκαια της Χαλκιδικής και την Παλαιά Φώκαια της Αττικής, ως ελάχιστος φόρος τιμής στους σφαγιασθέντες προγόνους μας.
100 χρόνια μετά τον οριστικό ξεριζωμό, έχουμε χρέος να διατηρήσουμε άσβεστη την μνήμη των χαμένων πατρίδων μας, με όπλο τη βαθιά γνώση της Ιστορίας (και άρα των πολιτικοϊστορικών γεγονότων που καθόρισαν τη σημερινή μας κατάσταση). Ταγμένοι πάντοτε σε ένα κοινό όραμα, προϊόν επεξεργασμένης πολιτικής, που θα αναδειχθεί μέσα από τον δημοκρατικό διάλογο και θα εγγυάται το δικαίωμα του λαού μας στην ύπαρξη και τη συνέχεια. Τότε μόνο θα μπορέσει να διατηρηθεί η Μικρασιατική ιστορική ταυτότητα και κατ΄ επέκταση η συλλογική ταυτότητα του Έθνους μας. Το ορόσημο του 2022, είναι μια μοναδική ευκαιρία για αυτό.
Γιατί η σιωπή κράτησε, δυστυχώς, πολύ καιρό…
Παραπομπές
(1) Félix Sartiaux, «Le sac de Phocee et l’ expulsion des Grecs ottomans d’ Asie Mineure»
(2) Φωτογραφίες από το αρχείο του Félix Sartiaux
